Инклюзивті мәдениетті қалыптастыру: мектептегі теңдік пен құрмет ортасы

Алматы қаласы, Түрксіб ауданы
№203 жалпы білім беретін мектебінің
арнайы педагогы
Муратова Дария Булатовна

Аннотация: Бұл мақалада мектептерде инклюзивті мәдениетті қалыптастырудың маңыздылығы қарастырылады. Инклюзия білім беру жүйесінің барлық оқушыларға тең мүмкіндіктер беруін және құрметке негізделген ортаны құруды талап етеді. Мақалада инклюзивті мәдениеттің негізгі қағидалары, оны қалыптастыру әдістері және педагогикалық тәжірибелер баяндалады.

Кіріспе
Қазіргі таңда білім беру жүйесінде әрбір оқушының қажеттіліктерін ескере отырып, тең мүмкіндіктер жасау маңызды мәселе болып табылады. Инклюзивті білім беру – бұл ерекше қажеттіліктері бар балаларды жалпы білім беру үдерісіне толыққанды енгізу ғана емес, сонымен қатар әрбір баланың қабілеттерін ескеретін, өзара құрмет пен ынтымақтастыққа негізделген ортаны қалыптастыру. Мектеп – тек білім алатын орын ғана емес, ол балалардың әлеуметтенуі мен дамуына әсер ететін негізгі орта. Сондықтан мектептерде инклюзивті мәдениетті дамыту – барша қоғам үшін маңызды міндет.

Инклюзивті мәдениеттің негізгі қағидалары

Инклюзивті мәдениет – бұл білім беру мекемесінің барлық қатысушылары үшін теңдік пен құрмет қағидаларына негізделген орта құруға бағытталған ұстанымдар мен құндылықтар жүйесі. Оның негізгі қағидалары мыналар:

• Теңдік – әрбір оқушының білім алуына тең жағдай жасау;
• Құрмет – оқушылар арасындағы өзара сыйластық пен ынтымақтастық;
• Әртүрлілікті мойындау – әр баланың жеке ерекшеліктерін қабылдау және қолдау;
• Қатысу мен өзара әрекеттестік – барлық оқушылардың білім беру үдерісіне белсенді араласуы;
• Қол жетімділік – оқу материалдары мен инфрақұрылымның барлық балаларға лайықты болуы.

Инклюзивті мәдениетті қалыптастыру әдістері
Мектептерде инклюзивті мәдениетті қалыптастыру үшін бірнеше тиімді әдістерді қолдануға болады:

1. Білім беру бағдарламаларын бейімдеу

Мұғалімдер әртүрлі деңгейдегі оқушыларға білім беруді қамтамасыз ету үшін оқу бағдарламаларын икемді етуі қажет. Дифференциацияланған оқыту, жеке оқу жоспарларын жасау және қосымша қолдау көрсету әдістері маңызды. Сонымен қатар, оқушылардың қажеттіліктеріне сай арнайы оқулықтар мен әдістемелік құралдарды қолдану керек.

2. Мұғалімдердің кәсіби біліктілігін арттыру

Инклюзивті білім беру қағидаларын жүзеге асыру үшін мұғалімдерге арнайы дайындық қажет. Семинарлар, тренингтер және тәжірибелік сабақтар арқылы оларды инклюзивті әдістерге үйрету маңызды. Сонымен қатар, педагогтарға арналған психологиялық қолдау көрсету орталықтарын құру ұсынылады.

3. Құндылықтарға негізделген мектеп мәдениетін дамыту

Мектепте құрмет пен ынтымақтастықты дәріптейтін орта құру үшін, барлық білім беру үдерісіне қатысушылар (мұғалімдер, оқушылар, ата-аналар) инклюзивті мәдениеттің маңыздылығын түсінуі керек. Арнайы іс-шаралар, дөңгелек үстелдер, пікірталастар ұйымдастыру арқылы бұл мақсатқа жетуге болады. Сонымен қатар, инклюзивті білім беруді қолдайтын арнайы мектеп саясатын енгізу маңызды.

4. Оқушылар арасында инклюзивті құндылықтарды қалыптастыру

Балалардың бір-біріне деген көзқарасын жақсарту үшін оларды ұжымдық жұмысқа тарту қажет. Жобалық жұмыстар, топтық ойындар, пікірталастар және волонтерлік бағдарламалар оқушылар арасында түсіністік пен құрмет сезімін дамытуға көмектеседі. Сондай-ақ, ерекше қажеттіліктері бар оқушылардың жетістіктерін мадақтау арқылы олардың әлеуетін ашу маңызды.

5. Ата-аналармен жұмыс істеу

Инклюзивті мәдениеттің табысты қалыптасуы үшін ата-аналардың қолдауы өте маңызды. Мектеп әкімшілігі ата-аналармен тығыз байланыста болып, оларды инклюзивті білім беру процесіне тартуы керек. Ата-аналарға арналған арнайы тренингтер мен ақпараттық кездесулер ұйымдастыру арқылы оларды инклюзивті білім беру қағидаларымен таныстыру қажет.

Инклюзивті мектеп ортасының артықшылықтары

Инклюзивті мәдениеті дамыған мектептер келесі артықшылықтарға ие:

• Барлық оқушылар үшін тең мүмкіндіктер қамтамасыз етіледі;
• Әлеуметтік бейімделу және өзара түсіністік деңгейі жоғарылайды;
• Мектеп қауымдастығының бірлігі күшейеді;
• Оқушыларда толеранттылық пен жауапкершілік сезімі дамиды;
• Қоғамда инклюзивтілік құндылықтары нығаяды;
• Ерекше қажеттіліктері бар балалардың білім алуға деген мотивациясы артады.

Қорытынды
Инклюзивті мәдениетті қалыптастыру – бұл мектептер үшін маңызды стратегиялық бағыт. Әрбір білім беру мекемесі теңдік пен құрметке негізделген ортаны дамыту арқылы оқушылардың жан-жақты дамуына ықпал ете алады. Мұғалімдер, ата-аналар және оқушылардың бірлесе жұмыс істеуі арқылы инклюзивті білім беруді табысты жүзеге асыруға болады. Инклюзивті мәдениетті дамыту – бұл тек білім беру жүйесінің емес, бүкіл қоғамның даму көрсеткіші. Инклюзивті қоғам қалыптастыру – болашақ ұрпақтың үйлесімді дамуы үшін маңызды қадам.