Білім айнасы Республикалық газет 
Нышан Алтынай Сапарбекқызы
ШЖҚ «М.Мақатаев атындағы №140 гимназия»
МКК-нің бастауыш сынып мұғалімі
Бастауыш сынып оқушыларының сыни ойлау дағдыларын дамыту қазіргі білім беру жүйесінің негізгі мақсаттарының бірі болып табылады. Сыни ойлау — бұл адамның ақпаратты талдай білуі, оны бағалау және қорытынды жасау қабілеті. Бұл дағды оқушының өз ойларын жүйелі түрде жеткізуіне, сұрақтарға жылдам жауап беруіне, сондай-ақ әлемді тереңірек түсінуіне мүмкіндік береді. Сыни ойлау дағдыларын қалыптастыру мектеп қабырғасынан басталады және оқушылардың оқу процесін белсенді, шығармашылық тұрғыда қабылдауына әсер етеді.
Сыни ойлау — бұл тек ақпаратты қабылдап, жаттап алу емес, оны өзара байланысқа түсіріп, түрлі қырынан қарастыра білу. Оқушы ақпаратты сараптап, ол туралы өз көзқарасын қалыптастырады және кез келген жағдайға түрлі шешімдер қабылдауға дайын болады. Мұндай дағдыларды дамыту оқушыларға өмірде кездесетін күрделі мәселелерді шешуде үлкен көмек көрсетеді. Сыни ойлау қабілетін дамыту үшін оқушыларға ойландыратын сұрақтар қою маңызды. Мұндай сұрақтар оқушының ойлануына, мәселені терең түсінуіне және пікір айтуына мүмкіндік жасайды. Мысалы, мәтінді оқу кезінде, «Не себепті бұл кейіпкер осылай әрекет етеді?» немесе «Бұл жағдайда қандай шешім қабылдауға болады?» деген сұрақтарды қойып, оқушыларды өз ойларын білдіруге ынталандыру керек. Сонымен қатар, оқушылар арасында пікірталастар өткізу сыни ойлауды дамытуға үлкен септігін тигізеді. Пікірталастар барысында балалар өз позицияларын қорғап, қарсы тараптың дәлелдерін тыңдап, оларды сын тұрғысынан бағалауды үйренеді. Мұндай жаттығулар сыни ойлау дағдыларын жетілдіруге, сондай-ақ әлеуметтік дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді. Кейс-стади немесе нақты өмірден алынған жағдайларды талдау әдісі оқушыларға мәселені шешу жолдарын ұсынуға, оны жан-жақты зерттеуге мүмкіндік береді. Бұл әдіс оқушыларды ақпаратты талдап, қажетті шешімдерді қабылдауға бағыттайды. Кейс-стади әдісін қолдану барысында оқушылар өздерінің шешімдерін негіздеуді үйренеді. Оқушыларды шығармашылыққа және сыни ойлауға ынталандыру үшін миға шабуыл әдісін қолдануға болады. Бұл әдіс барысында оқушылар топта жұмыс істеп, белгілі бір мәселе немесе тақырып бойынша жаңа идеялар мен шешімдер ұсынады. Миға шабуыл әдісі балалардың еркін ойлауын және басқа адамдардың пікірлерін ескеріп, жаңа шешімдер табуға үйретеді. Сондай-ақ, жобалық жұмыс әдісі оқушылардың зерттеу дағдыларын дамытуға көмектеседі. Оқушылар нақты тақырып бойынша зерттеу жүргізіп, мәселенің әртүрлі жақтарын қарастырып, өз пікірлерін дәлелдеп, қорытынды жасайды. Бұл әдіс оқушыларды сыни тұрғыдан ойлауға және шығармашылық көзқарас қалыптастыруға жетелейді. Ақпаратты талдау және салыстыру арқылы оқушыларды сыни ойлау дағдыларымен таныстыру маңызды. Мысалы, әртүрлі көзқарастарды салыстыру, мәтіндер арасындағы айырмашылықтарды табу, түрлі фактілер мен аргументтерді бағалау оқушыларға ақпаратты сараптауға мүмкіндік береді.
Бастауыш сынып оқушыларының сыни ойлау дағдыларын дамыту болашақта олардың тұлғалық және әлеуметтік жетілуіне оң әсер етеді. Бұл дағдылар оқушылардың білім алуға деген қызығушылығын арттырып, оларды тек сабақтарда ғана емес, өмірде де дұрыс шешім қабылдауға дағдыландырады. Сондықтан, ұстаздар сыни ойлауды дамытуға бағытталған әдіс-тәсілдерді үнемі қолдану арқылы оқушылардың бойында сыни ойлау қабілеттерін қалыптастыруға үлес қосуы керек.
