Білім айнасы Республикалық газет Досмаганбетова Асемгуль Талгатбековна
Астана қаласы.
«№89 «Қыз Жібек» балабақшасы»
тәрбиеші
Бала тілін дамытудағы ертегілердің маңызы
Баяндама.
Ертегі — баланың рухани өмірінің қажетті элементі. Ғажайыптар мен сиқырлар әлеміне ене отырып, бала жан дүниесінің тереңіне енеді. Ертегілер балаларды ерекше оқиғалар шеңберімен, кейіпкерлерімен болып жатқан өзгерістермен таныстыра отырып, терең адамгершілік ойларын білдіреді. Олар мейірімді қарым-қатынасқа үйретеді, жоғары сезімдер мен ұмтылыстарды көрсетеді. Ертегілердің түрлері көп, (сиқырлы, әлеуметтік-тұрмыстық, жануарлар туралы ертегілер), қуанышты, қайғылы, қорқынышты және күлкілі. Ертегілерді жай ғана оқудың өзі таңғажайып әсер береді және балаға әртүрлі өмірлік қиындықтарды, қорқыныштарды жеңуге, білім мен тәжірибе жинақтауға көмектеседі; бұл отбасылық қарым-қатынас пен баланың дамуының тамаша құралы. Ертегі сенімді қарым-қатынас орнатуға көмектеседі, сөйлеу мен қиялды дамытады, қоршаған әлеммен таныстырады, қарым-қатынас жасауға үйретеді. Олар бізге жақсылық пен жамандық, бейбітшілік пен әділдік туралы айтады.
Айтыңызшы, ертегілерді кім ойлап табады (халық, әңгімеші). Ертегілердің тілі өте көркем: балаға ертегіні есте сақтауға көмектесетін көптеген орынды салыстырулар, эпитеттер, бейнелі өрнектер, диалогтар, әндер, ырғақты қайталаулар бар. Мысалы: «Бауырсақ» ертегісін алсақ, ол жерде ән айтады ля- ля -ля деп, «Қасқыр мен жеті лақ» ертегісін алсақ, «Лақтарым шырақтарын есікті ашындар, аналарын келді сүт әкелді», осы ырғақты қайталаулар арқылы, балалар ертегіні түсініп, ертегіге қызығып, есте сақтайды. Балалармен жұмыс жасағанда халық ауыз әдебиетін қолдану дегеніміз — баланың тілін, ойлауын дамыту, мінез-құлқын реттеу, адамгершілік, патриоттық сезімдерге ие жеке тұлғаны қалыптастыру. Қазіргі заман талабына сай ұлттық психология негізінде қалыптасқан, дені сау, білімге деген қызығушылығы жоғары, өздігінен іс –әрекет жасау дағдыларын меңгерген тұлға даярлап шығару мектепке дейінгі мекемелердің негізгі міндеті. Ал балалармен әртүрлі режимдік сәттерде ертегі оқудан басқа, ертегідегі иллюстрациялар бойынша қарастырылып, әңгімелесу, немесе кейіпкерлердің қимыл-қозғалысын көрсету, жұмбақтарды табу. Сөздік ойындар: «Кімнің әні?», «Ертегі кейіпкерін тап», «Мен атын атаймын, сен жалғастырасың» , «Ертегі кейіпкерін дұрыс боя» және т.б. ойындарды қолдана отырып, балаларды қызықтыруға болады.
Б. Момышұлы атамыздың «Ертегісіз өскен бала рухани мүгедек адам»,- деген қанатты сөзі бар. Шыныныда да ертегі балаларды төзімділікке, еңбекқорлыққа, шыдамдылыққа, батылдыққа тәрбиелейді. Балаларға ертегілерді үстел үсті театры, саусақ театры, қуыршақ театры, көлеңкелі театр арқылы сахналау өте ұнайды және олардың қызығушылығы, қабылдауы жоғары болады. Театрландырылған іс-шаралардың өзі баланың сөйлеу мәнерлілігін, интеллектуалды және көркемдік-эстетикалық тәрбиесін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Театрландырылған ойындарға қатыса отырып, балалар адамдардың, жануарлардың, өсімдіктердің өміріндегі әртүрлі іс-шаралардың қатысушылары болады, бұл олардың қоршаған әлемді тереңірек тануына мүмкіндік береді. Сонымен бірге театрландырылған қойылым баланың бойына тұрақтылықты, сіңіреді туған мәдениетке қызығушылық оятады.
Балалар ертегілердің мазмұнын түсініп, қайталап айтып беріп қана қоймай ертегіге байланысты суреттер салу, ермексазбен мүсіндеу, түсті қағаздан және табиғи материалдардан кейіпкер бейнесін жасауда балаларға еңбек тәрбиесі беріледі. Эстетикалық мәдениетін, көркемдік талғамын қалыптастырады. Сондай — ақ баланың байқампаздығын, шыдамдылығын, сабырлылығын, дербес шығармашылық әрекетін дамытады. Балалар жағымсыз кейіпкерлердің жаман әрекеттерінен бойларын аулақ ұстап, жақсылыққа құмартады. . Ал батырлар туралы ертегілер балаларды отансүйгіштікке тәрбиелейді.
