Құлагер

Конашев Полат Абдуханович
Алматы облысы Қарасай ауданы
Станция Жібек жолы ауылындағы Ж. Бәрібаев атындағы орта мектебі КММ да
педагог ұйымдастырушы

Кіріспе
Сахна: Түнгі дала. Ай сәулесі астында шексіз кең дала көрінісі. Алыстан тұлпардың кісінеуі естіледі.

Диктордың даусы (Ақан серінің атынан):
«Бұл қазақтың ұлы даласы, ұлы рухтың мекені. Құлагер — сол рухтың бейнесі еді. Бәйгеде оза шапқан, еркіндіктің символы болған тұлпар… Бірақ тағдыр оны аямады…»

1-бөлім. Құлагердің даңқы
Сахна: Бәйге тойы. Аламан жарысқа жиналған жұрт.

Кейіпкерлер:
Ақан сері – Құлагердің иесі, әнші, сазгер.
Тұлпарлар иелері – Құлагерге қарсылас тұлпарлардың иелері.
Құлагер – басты бейне (символикалық түрде актер арқылы немесе арнайы ат арқылы берілуі мүмкін).

Диалог:
Ақан сері өзінің Құлагерін мақтайды. Жұртшылық оны мақұлдайды.
Қарсыластар қызғанышпен қарасады.

Кульминация:
Бәйге басталады. Құлагер жеңіске жетіп, көпшіліктің сүйіспеншілігіне бөленеді.

2-бөлім. Қаскөйлік
Сахна: Құлагердің атағы жер жарып, оның қарсыластарының қызғанышы арта түседі.

Кейіпкерлер:
Қарабай – Құлагерге қастандық жасаушы.
Қарақшылар – Қарабайдың сыбайластары.

Диалог:
Қарабай Құлагерді өлтіру жоспарын жасайды.

Сахна ауысуы:
Ақан сері Құлагерді бәйгеге дайындап жатқан көрініс. Құлагердің ерекше қасиеттерін сипаттайтын көріністер.
3-бөлім. Құлагердің өлімі
Сахна: Таң алдындағы жарыс.
Кейіпкерлер:
Ақан сері – күйініш пен қайғыға толы бейнесі.
Қарабай – жасаған қылмысына масаттанған, бірақ

4-бөлім. Құлагердің қазасы
Сахна: Бәйге жолы. Күн ұясына батып, аспанды қызыл шұғылалы бояу басқан. Қалың жұрт бәйгені тамашалап тұр. Аттар шабысқа түскен. Құлагер дара шығып, бәйге жолының алдыңғы қатарында келеді.

Кейіпкерлер:
Ақан сері – Құлагердің иесі, сенім мен қуанышқа толы бейнесі.
Қарабай – іштарлық пен қызғаныштан туған зұлымдығын іске асырушы.
Жұртшылық – жарысты бақылап тұрған халық.

Оқиға:
Жарыс кезінде Қарабай мен оның сыбайластары Құлагердің жолын аңдып, оны арандатуға дайындалады.
Құлагер алдыңғы орынды сақтап, жеңіске жетуге таяғанда, Қарабай Құлагерге тас лақтырып, оны жаралайды.
Құлагер құлап, бәйге алаңы қасіретке толады.

Диалог:
Қарабай (астыртын):
«Құлагер енді бірінші болмайды. Мұндай жүйріктің аты өшсін!»

Ақан сері (жанталасып):
«Құлагерім! Не болды саған?! Жанымның жарығы едің ғой!»

Музыка:
Қаралы күй ойнап, Құлагердің тағдыры көрермендердің жанын тебірентеді.

Кульминация:
Ақан сері Құлагердің жансыз денесін құшақтап, жоқтау айтады.

Монолог (Ақан сері):
«Құлагерім, сен қазақтың ұлы рухын танытушы едің. Сенің өлгенің – тек бір тұлпардың емес, ар мен намыстың жаралануы. Бірақ сенің рухың мәңгі тірі!»

Сахна ауысуы:
Жұрттың арасындағы толқу: бірі қайғырып, бірі шындықты айтудан қорқып, үнсіз қалады.

Декорация:
Құлап жатқан Құлагердің жанында қан мен шаң араласқан көрініс. Алыстағы күннің батуы жағдайдың ауырлығын бейнелейді.5-бөлім. Ақан серінің қайғысы
Сахна: Таң бозында, далада жалғыз қалған Ақан сері. Оның жанында Құлагердің құлаған орны.

Кейіпкерлер:
Ақан сері — қайғыдан еңсесі түскен, бірақ тұлпарының рухымен үнсіз сырласып тұрған ақын.

Қарабайдың аруағы — қылмысы үшін іштей маза таппаған бейне (символикалық түрде).
Құлагердің рухы — еркіндік пен әділдіктің мәңгілік символы ретінде сахнада елес болып көрінуі мүмкін.

Оқиға:
Ақан сері Құлагерді жоқтап ән салады. Бұл сәтте оның қайғысы ғана емес, ұлтына деген сүйіспеншілігі мен әділетсіздікке деген қарсылығы көрініс табады.

Диалог (монолог):
«Қазақ даласы кең ғой, бірақ әділет тар, шіркін… Құлагерім, сенің жан дауысыңды енді ешкім ести алмас. Бірақ рухың мәңгі сақталады!»

Музыка:
Қаралы күй ойнайды. Ақанның жоқтау әні тұтас даланы тербеп тұрғандай әсер қалдырады.

6-бөлім. Елдің оянуы
Сахна: Халық жиналған үлкен алаң. Құлагердің өлімі ел ішінде үлкен толқу тудырған.

Кейіпкерлер:
Ауыл ақсақалдары, жастар, бәйгеге қатысушылар.
Халық өкілдері — әділдік іздеген топ.

Оқиға:
Жұрт Құлагердің өлімін естіп, қаскөйлікті талқылайды.
Елдің бас көтеруі: қазақ халқының еркін рухы мен әділетке ұмтылысы көрініс табады.

Диалог:
Ақсақал: «Құлагер — тек тұлпар емес, ол біздің ар-намысымыздың бейнесі еді. Біздің әділетсіздікке көнуге хақымыз жоқ!»

Жастар: «Ақан сері бізді рухтандырды. Құлагердің есімін ұрпаққа жеткіземіз!»
7-бөлім. Құлагер рухының мәңгілікке айналуы
Сахна: Құлагердің рухы еркін даламен ұшып барады. Аспандағы күн сәулесімен бірге тұлпардың елесі пайда болады.

Кейіпкерлер:
Ақан сері — жүрегі ауырса да, халықтың қолдауымен күш тапқан тұлға.
Құлагердің рухы — символдық бейне.

Музыка:
Ақан серінің «Құлагер» әні шырқалады. Жеңіл, бірақ терең қайғы мен үмітке толы әуен сахнаны толтырады.
Финалдық көрініс:
Қазақ даласының кеңдігі көрсетіледі.
Сахнада Ақан сері мен Құлагердің рухы мәңгілік достық пен еркіндіктің белгісі ретінде көрінеді.

Диктордың даусы:
«Құлагер өлсе де, рухы мәңгілік. Қазақ даласы оны ешқашан ұмытпайды. Оның ерлігі мен еркіндігі бізге жол көрсетеді.»