Білім айнасы Республикалық газет 
Әбубәкірова Айда Ерболқызы
Астана қаласы
№7 Ғ.Орманов атындағы мектеп-гимназиясының
логопед-дефектологі,
Психикалық бұзылыстың кешігуі бар балалармен жұмыс істеуде перфокарталарды қолдану
Аңдатпа
Бұл мақалада психологиялық бұзылысы бар балалармен пефокарталарды қолдану артықшылықтары жайлы және оның мақсаты, міндеті, бағыттары, қағидалары, түрлері және ұйымдастырылуы жайлы баяндалады.
Аннотация
В этой статье рассказывается о преимуществах использования перфокарт с детьми с психологическим расстройством, а также о его цели, задачах, направлениях, принципах, видах и организации.
Перфокарталар ақпаратты өңдеудің негізгі құралы ретінде өткенге айналғанымен, олар әлі де заманауи білім беруде, әсіресе мүгедек балалармен жұмыс істеуде қолданыла алады.
Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс жасаудағы перфокарталардың артықшылықтары:
Тактильді кері байланыс: перфокарталар тактильді кері байланысты ұсынады, бұл әсіресе көру қабілеті нашар немесе қозғалыс қабілеті шектеулі балалар үшін пайдалы болуы мүмкін. Олар перфорацияны сезініп, ақпаратты жанасу арқылы біле алады.
Көрнекі қабылдау: перфокарталар есту қабілеті нашар немесе сөйлеу қабілеті шектеулі балаларға арналған көрнекі құрал бола алады. Олар перфорацияны көріп, оны тиісті ақпаратпен байланыстыра алады.
Ұсақ моториканы дамыту: перфокарталармен жұмыс ұсақ моториканы дамытуға, қолдар мен саусақтардың қозғалысын үйлестіруге ықпал етеді. Бұл әсіресе церебральды сал ауруы немесе басқа қозғалыс бұзылыстары бар балалар үшін өте маңызды.
Зейін мен есте сақтауды дамыту: оқу ойындары мен тапсырмаларында перфокарталарды пайдалану зейінді, есте сақтауды және зейінді дамытуға көмектеседі.
Логикалық ойлау: перфокарталарды логикалық ойлау мен талдау қабілетін дамыту үшін пайдалануға болады.
Арнайы педагогикада перфокарталарды қолдану мысалдары:
Жазу мен оқуды үйрену: алфавит әріптері немесе сөздері бар перфокарталар жасауға болады. Балалар перфорацияны сезініп, әріптерді немесе сөздерді жанасу арқылы тани алады.
Математиканы оқыту: сандармен, математикалық белгілермен немесе геометриялық фигуралармен перфокарталар жасауға болады. Балалар перфорацияны сезініп, сандарды, белгілерді немесе фигураларды жанасу арқылы тани алады.
Логикалық ойлауды дамыту: Сіз әртүрлі бейнелермен немесе белгілермен перфокарталар жасай аласыз және балаларға логикалық қатар құруды немесе жұмбақты шешуді ұсына аласыз.
Шығармашылық: балалар картонға сурет салу және оған тесіктер жасау арқылы өздерінің перфокарталарын жасай алады. Бұл шығармашылық пен қиялды дамытуға көмектеседі.
Перфокарталарды пайдалану бойынша ұсыныстар:
Перфокарталарды таңдағанда баланың жасын және жеке ерекшеліктерін ескеру қажет.
Перфокарталарды қолдана отырып, жарқын және қызықты оқу атмосферасын құру маңызды.
Перфокарталарды басқа оқыту әдістерімен бірге пайдалану ұсынылады.
Перфокарталар панацея емес, арнайы педагогиканың құралдарының бірі екенін есте ұстаған жөн.
Перфокарталар мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істеуде құнды құрал бола алады. Олар когнитивті қабілеттерді, ұсақ моториканы және шығармашылықты дамытудың бірегей мүмкіндігін ұсынады. Оқу процесінде перфокарталарды қолдану оқытуды әртүрлі даму ерекшеліктері бар балалар үшін қызықты, тиімді және қол жетімді етеді.
Жылдам өзгеретін өмірдің қазіргі жағдайында баладан тек білімді меңгеру ғана емес, сонымен бірге, ең алдымен, бұл білімді өзіңіз алу және олармен жұмыс істеу мүмкіндігі қажет. Қазіргі педагогиканың басты міндеттерінің бірі-балалардың ақыл-ой әрекетінің жасырын резервтерін пайдалану мүмкіндіктерін іздеу, тиімді оқыту жолдарын іздеу. Балалардың танымын дамытудың осындай жолдарының бірі-модельдеу.
Модельдеу-оқытудың көрнекі және практикалық әдісі. Бұл баланың ойлауы белгілі бір объектінің жасырын қасиеттері мен байланыстарын көрнекі және қол жетімді түрде жаңғыртатын арнайы схемалар, модельдер арқылы дамиды.
Бүгін мен сіздердің назарларыңызға модельдердің бір түрін — перфокартаны ұсынамын.
Перфокарта (перфорациялық карта, лат. perforo — тесу және лат. Charta-папирус парағы; қағаз)
Перфокарталар алғаш рет маталардағы өрнектерді басқару үшін Жаккард тоқу станоктарында (1808) қолданыла бастады.
Карталар Семен Николаевич Корсаковтың «интеллектуалды машинасы» үшін де қолданылғаны белгілі. Бұл өнертапқыш информатикада перфокарталарды қолданудың пионері деп аталады (1832). Карталар жазбаларды жіктеу және ақпараттық іздеу үшін механикаландырылған машиналарда қолданылған. ХІХ ғасырдың аяғында Америка Құрама Штаттарындағы халық санағының нәтижелерін өңдеу үшін перфокарталар қолданылғаны туралы мәліметтер бар. Перфокарталар бұрынғы із-түзсіз қалған сияқты. Бірақ олай емес, олар екінші өмірін білім беру ортасында тапты.
Перфокарта-бұл тапсырмасы бар немесе жартысында бүктелген, ішінде бос қағаз бар жеке біртекті карта. Карточканың сыртында балалардың жауаптарын жазуға арналған терезелер бар. Перфокарталардың мазмұны мұғалімнің қандай мақсатқа ұмтылатынына, балалардың жасына, олардың даму деңгейіне байланысты кез-келген болуы мүмкін. Бала тапсырмаларды қарындашпен, киізден жасалған қаламмен немесе маркермен орындайды.
Түзету және педагогикалық жұмыстың негізінде материалды бірнеше рет қайталау принципі жатыр, ал жетекші қызметі ойын болып табылатын мектеп жасына дейінгі бала үшін не қызықсыз болуы мүмкін? Баланың сабаққа деген қызығушылығын ояту үшін мұғалім дидактикалық ойындардың максималды санын енгізуі керек.
Сабақтарда перфокарталарды пайдалану сізге мүмкіндік береді:
Ø балалардың ақыл-ой белсенділігін, есте сақтау қабілетін, зейінін белсендіру;
Ø заттардың, құбылыстардың, қоршаған шындық оқиғаларының атауларын бекіту;
Ø балалардың сөздік қорын кеңейту; балалардың дербестігін, бастамашылығын, тапқырлығын дамыту;
Ø балалардың танымдық қызығушылығын арттыру;
Ø қолдың ұсақ моторикасын дамыту.
Тағы
Ø өз бетінше;
Ø жұп-балалар перфокарталармен алмасады және тапсырмаларды бір-бірінен тексереді.
Педагогикалық практикалық құндылық-бұл дидактикалық құралдар (перфокарталар) Заманауи педагогикалық технологияларды ескереді, мектеп жасына дейінгі балалардың белсенділігін арттыруға, оқыту мен тәрбиені дараландыруға ықпал етеді.Дамытушылық, тәрбиелік және тәрбиелік маңызы бар. Және бірнеше рет қолдануға болады. Нұсқаулықты әр түрлі жас топтарында «тректердің» көмегімен қолдануға болады, шеберлікті тез автоматтандыруға болады, өйткені бірнеше жаттығудың жағдайы қалыптасады, мұғалім баланың шеберлікті игергенін тез бағалай алады.
Перфокарталардағы ойындар барлық білім беру салаларында жүйеленген.
Сондай-ақ, оларды әртүрлі технологияларды қолдану арқылы пайдалануға болады: TRIZ, ынтымақтастық (жұпта және кіші топта жұмыс істеу).
Бұл әдістеменің артықшылықтары қандай:
Ø мектеп жасына дейінгі балалардың ақыл ой қабілеттерін дамытады және алған білімдерін шоғырландыруға ықпал етеді;
Ø танымдық қызығушылық пен ерікті зейіннің тұрақтылығын қамтамасыз етеді, әр балаға тапсырмаларды орындау процесіне қатысуға мүмкіндік береді;
Ø кеңістіктік бағдарлауды, зейінді, моториканы дамытуға, визуалды-моторлық үйлестіруді дамытуға ықпал етеді, ойлау операцияларын пәндік-практикалық іс-әрекетке енгізуді қамтамасыз етеді;
Ø балаларға сараланған тәсілді қамтамасыз етеді;
Ø тапсырманың нәтижесін тез бағалауға мүмкіндік береді. Бір жағынан, мұғалімге әр баланың материалды игеру деңгейі көрінеді, екінші жағынан, балалар өз жұмысын өз бетінше бағалай алады. Нәтижелерді салыстыра отырып, балалар өзін-өзі бақылау және өзін-өзі бағалау дағдыларын меңгереді;
Ø үлкен мектеп жасына дейінгі балалармен фронтальды және жеке сабақтарда қолдануға болады;
Ø жасау және қолдану оңай, балалардың ойлауына түсінікті және қол жетімді, оны мұғалім қойған міндеттерге байланысты әртараптандыруға болады;
Ø эстетикалық тұрғыдан безендірілген және балаларда эмоционалды жауап табады.
Әдістемені пайдалану нұсқалары:
Перфокарталарды пайдалану өткен материалды бекіту үшін ыңғайлы. Диагностика кезінде балалардың білімін тексеру үшін перфокарталар өте тиімді, өйткені олар материалды игеру сапасын тез тексеруге және бақылауға мүмкіндік береді.
Мен өз жұмысымда әртүрлі перфокарта карталарын қолданамын. Картонда мен белгілі бір тақырыпқа сәйкес келетін заттарды таңдаймын.
Қайта пайдалануға болатын картада ойықтар жасалады-әр объектінің жанында кішкене квадраттар, мен оларды ламинаттадым. Тапсырманы орындау кезінде бала саңылауларды бояйды немесе сызықтар салады. Содан кейін мұғалім парақтарды жинап, олардың дұрыс толтырылуын тексереді. Тапсырмалар жеке орындалады. Перфокарталар бірнеше рет қолданылады.
Бұл оқу құралы ұтқырлыққа, икемділікке, жоғары өзгергіштікке, тиімділікке ие, соның арқасында сабақтарда түзету жұмыстарының жоғары қарқыны сақталады, сонымен қатар мұғалімге қойылған міндеттерді тиімдірек шешуге мүмкіндік береді деп айта аламын.
Пайдаланған әдебиеттер:
- Қазақстан Республикасындағы Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Астана. 2010 ж.
- «ӨРЛЕУ» БАҰО» АҚ филиалы «Батыс Қазақстан облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты» // Инклюзивтік білім беру жағдайында мектеп жасына дейінгі мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтендіру.
- Саламанская декларация и рамки действий по образованию лиц с особыми потребностями, принятые Всемирной конференцией по образованию лиц с особыми потребностями: доступ и качество, Саламанка, Испания, 7-10 июня 1994 года.
- Грозная Н.С. Инклюзивное образование за рубежом. От мечты к реальности // Синдром Дауна XXI век. 2011. №1. С.34–41.
