Қазақ тілінің сөз байлығы

Ақмола облысы , Көкшетау қаласы
«Нұр  бала »бөбекжайы
тәрбиеші, педагог
Кажтаева Мерей Болатовна

 Эссе    

Кез келген ұлт үшін ең үлкен байлық –ана тілі,
мәдениеті, ата-баба мұрасы екені даусыз.

         Қазақ тілі – дүниежүзілік тілдер арасында өзіндік орны бар, бай әрі көркем тілдердің бірі. Оның сөз байлығы ұшан-теңіз, көп қырлы әрі ерекше. Әрбір халықтың тілінде сол халықтың тарихы, мәдениеті, дәстүрі мен дүниетанымы жатыр. Қазақ тілінің сөз байлығының кеңдігі мен алуан түрлілігі оның ұлттық болмысын айқындап, әлемге танымал етеді.

Біріншіден, қазақ тілінің сөз байлығы оның сөзжасам жүйесінің күрделілігімен ерекшеленеді. Қазақ тілінде бір сөздің түбірінен көптеген туынды сөздер жасауға болады. Мысалы, «жаз» деген сөздің түбірінен жазушы, жазба, жазылым сияқты туынды сөздер пайда болады. Мұның өзі қазақ тілінің мүмкіндіктерінің кеңдігін көрсетеді. Сонымен қатар, қазақ тілінде әртүрлі сөздер арқылы әртүрлі көңіл-күй, ойды жеткізуге болады. Тілде қолданылатын мақал-мәтелдер, жұмбақтар, тұрақты тіркестер мен сөз тіркестері адамның ойлау қабілетіне ықпал етіп, оның сөздік қорын молайтады.

Екіншіден, қазақ тілінің сөз байлығының тағы бір ерекшелігі – оның табиғатқа, қоршаған ортаға, халықтың тұрмыс-тіршілігіне тікелей қатысты сөздермен бай болуы. Қазақ халқының өмірінде табиғат ерекше орын алғандықтан, тілде табиғатқа қатысты көптеген сөздер мен сөз тіркестері бар. Мысалы, қазақта «аққу», «құлан», «түлкі», «қасқыр», «жылқы» сияқты жануарларға қатысты сөздер жиі қолданылады. Мұндай сөздер қазақ халқының табиғатқа деген құрметін, оның құндылықтарын көрсетеді.

Үшіншіден, қазақ тілінің сөз байлығы мәдениетке, дәстүрге байланысты да бай. Қазақ халқының тұрмыс-салтына, әдет-ғұрпына қатысты түрлі сөздер мен терминдер бар. Мысалы, «құрмет», «қонақжайлық», «той» сияқты сөздер қазақ қоғамындағы ұлттық құндылықтарды білдіреді. Тіл арқылы қазақ халқының мәдени мұрасы мен ұлттық бірегейлігі сақталып, ұрпақтан-ұрпаққа беріледі.

Қазақ тілінің сөз байлығы қоғамдағы адамдар арасындағы қарым-қатынасты да көрсетеді. Адамдардың бір-бірімен тілдесуі, пікір алмасуы, әртүрлі жағдайларда сөз қолдануы тіл байлығының молдығын айқындайды. Қазақ тілі күнделікті өмірде әр түрлі жағдайларда қолданылатын көптеген сөздермен, нақышты фразалармен ерекшеленеді. Мысалы, «құтты болсын», «аман-есен болайық», «жақсы болсын» деген сыпайы тілдер қазақ халқының инабаттылығын білдіреді.

Қорыта келгенде, қазақ тілінің сөз байлығы – оның құндылығы. Қазақ тілінің әрбір сөзі, әрбір тіркесі ұлттың тарихы мен мәдениетінің бөлінбес бөлігі болып табылады. Оны сақтау, дамыту және ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу – әрбір азаматтың міндеті. Тілдің байлығы, сөздер мен сөз тіркестерінің алуан түрлілігі ұлттың рухани байлығын арттырып, оның болашағын жарқын етеді.