Білім айнасы Республикалық газет 
Амангелді Аружан Сағынғалиқызы
С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті, Фармация Мектебі, «Фармацевтикалық өндіріс технологиясы» мамандығының 4 курс студенті
Жакипбеков Кайрат Сапарханович,
Серикбаева Эльмира Асилбековна,
Рахымбаев Нұрғали Аманбайұлы
С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті, Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы
Климаттың өзгеруі – ХХІ ғасырдың ең өзекті жаһандық проблемаларының бірі. Бұл құбылыс тек табиғи тепе-теңдікті бұзып қана қоймай, әлем елдерінің әлеуметтік-экономикалық дамуына, азық-түлік қауіпсіздігіне, су ресурстарына және халық денсаулығына тікелей әсер етуде. Қазақстан – табиғи ресурстарға бай, кең байтақ, алайда климаты шұғыл әрі экожүйесі әлсіз елдердің бірі ретінде осы мәселеден тыс қалмай отыр.
Соңғы жылдары елімізде орташа жылдық температураның тұрақты жоғарылап келе жатқаны байқалады. Климатологтардың деректеріне сүйенсек, Қазақстанда соңғы 75 жыл ішінде температура шамамен 1,5–2°C-қа көтерілген. Бұл – ауыл шаруашылығына, сумен қамтамасыз етуге, биоалуантүрлілікке және халықтың өмір сапасына айтарлықтай әсер ететін фактор. Мәселен, Арал теңізінің тартылуы, Каспий жағалауының экологиялық күйі, Балқаш көліне төнген қауіп – климаттық өзгерістер мен антропогендік әсердің нақты мысалдары.
Осы сын-қатерлерге жауап ретінде Қазақстан Республикасы климаттық саясатты белсенді түрде дамытуда. 2021 жылы қабылданған «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасы елдегі қоршаған ортаны қорғау бағытындағы басты құжаттардың бірі болып табылады. Бұл жобаға сәйкес 2025 жылға дейін ауа сапасын жақсарту, қалдықтарды кәдеге жарату үлесін арттыру, орман алқаптарын көбейту, жасыл екпелер отырғызу және су ресурстарын тиімді пайдалану сынды нақты міндеттер қойылған.
Сондай-ақ Қазақстан Париж климаттық келісіміне қосылып, жаһандық жылынудың 1,5–2°C шегінде қалуына өз үлесін қосуды көздеп отыр. Ел 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығына (carbon neutrality) қол жеткізу туралы амбициялық мақсат қойды. Бұл мақсатқа жету үшін энергия өндіру секторында жаңартылатын көздерді (күн, жел, шағын су электр станциялары) дамыту, көмір энергетикасынан біртіндеп бас тарту, көлік және өнеркәсіптегі шығарындыларды қысқарту бағытында жұмыстар жүргізілуде.
Жаңартылатын энергия көздері – климаттың өзгеруімен күрестегі негізгі құралдардың бірі. 2024 жылғы деректер бойынша, елімізде 160-тан астам жаңартылатын энергия нысаны жұмыс істейді. Олар Қазақстанның жалпы электр энергиясының шамамен 6%-ын қамтамасыз етеді. Бұл көрсеткіш жыл сайын артып келеді. Үкімет алдағы жылдары бұл үлесті кем дегенде 15–20%-ға жеткізуді жоспарлап отыр.
Сонымен қатар су ресурстарының тапшылығы – Қазақстан үшін аса өзекті проблема. Ел аумағында жыл сайын қолданылатын судың 40%-ы шекаралас елдерден келеді, сондықтан климаттың өзгеруімен қатар трансшекаралық өзендер мәселесі де туындайды. Бұл жағдайда суды үнемдеу технологияларын енгізу, ауыл шаруашылығында тамшылатып суару әдісін кеңінен пайдалану және су инфрақұрылымын жаңғырту аса маңызды.
Мемлекеттік бастамалармен қатар қоғамның белсенділігі мен азаматтардың қатысуы ерекше рөл атқарады. Соңғы жылдары елімізде экологиялық сананың артуы байқалады. Мектептер мен университеттерде экология тақырыптары енгізіліп, жастар арасында «Эко сағат», «Таза Қазақстан», «Бірге таза Қазақстан» сияқты акциялар жиі ұйымдастырылып келеді. Еріктілер, студенттер мен мектеп оқушылары ағаш отырғызу, өзен-көл жағалауларын тазарту, қалдық жинау секілді шараларға белсене қатысуда.
Көптеген қалаларда қалдықтарды сұрыптау тәжірибесі енгізіліп жатыр. Жеке кәсіпкерлер мен стартаптар қайта өңделетін материалдармен жұмыс істейтін бизнес түрлерін дамытып келеді. Бұл – әрі қоршаған ортаны қорғау, әрі жаңа жұмыс орындарын құру, әрі жасыл экономиканы қалыптастырудың көрінісі.
Экологиялық ағарту мен бұқаралық ақпарат құралдарының рөлі де маңызды. Жергілікті және ұлттық деңгейде экология тақырыбына арналған мақалалар, телебағдарламалар, подкасттар, әлеуметтік желілердегі парақшалар көбейіп келеді. Бұл азаматтардың күнделікті өмірдегі қарапайым әдеттерін өзгертуге, яғни суды үнемдеуге, энергияны тиімді пайдалануға, пластиктен бас тартуға, экологиялық көлік таңдауға итермелейді.
Сонымен бірге, кейбір өңірлерде жергілікті экологиялық проблемаларға қатысты халықтың наразылығы күшейіп келеді. Бұл – табиғи қорлардың пайдаланылуы мен өндірістік жобалардың ашықтығы, экологиялық бағалаудың сапасы сияқты мәселелерге қоғам тарапынан талап күшейіп келе жатқанын көрсетеді. Осыған орай, билік пен халық арасындағы экологиялық диалогты дамыту – өте маңызды міндет.
Қорытындылай келе, климаттың өзгеруімен күресте Қазақстан кешенді тәсілдер қолдануда. Мемлекеттік саясат, халықаралық серіктестік, инновациялық технологиялар және азаматтық қоғамның белсенділігі – осы күрестің ажырамас бөліктері. Еліміздің болашағы – экологиялық тұрақтылық пен жауапты ұрпақ тәрбиелеуде. Табиғатты сақтау – әр азаматтың борышы. Сондықтан әрқайсымыз күнделікті әрекетіміз арқылы «жасыл болашаққа» үлес қоса аламыз.
