ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТІНІ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ

Жумабекова Гулзат Макеновна
Алматы қаласы
КММ №110 мектеп-гимназия

Мемлекет басшысы Қ.К. Тоқаев «Әділетті Қазақстанның экономикалық

бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауында жасанды интеллект, блокчейн, заттар интернеті (IoT) және Үлкен деректер (Big Data) сияқты жаңа тұжырымдамалар мен технологияларды кеңінен енгізу ауыл шаруашылығысаласынан қаржы саласына дейінгі барлық салаларда ойын ережелерін өзгертуге әкелетінін атап өтті.

Адамзат баласының өзінің өмірінде жасанды интеллектке қандай орын беретіні туралы мәселе күн тәртібінде өткір тұр және оның айналасында пікірталастар да аз емес. Қалай болғанда да, Индустрия 4.0 біздің өмірімізге сенімді түрде еніп жатыр. Білім беру, медицина немесе менеджмент болсын, барлық жерде жаңа технологиялар пайда болуда және енді бұл процесті тоқтату мүмкін емес.

Жасанды интеллект жүйелері – арнайы логикалық жүйелер арқылы компьютерлік бағдарламада жүзеге асырылған адам интеллектің жеке аспектісін ұдайы өндіретін техникалық жүйелер. Жасанды интеллект жүйелерінің қолдану салалары:

• роботтехника
• сараптамалық жүйелер;
• есептерді әмбебап шешушіні жасау;
• бір тілден екінші тілге аудару, мәтінді рефераттау;
• пайдаланушыны компьютермен ыңғайлы диалогын қамтамасыз ететін интеллектуалды интерфейсты жасау.

Өткен ғасырдың соңғы он жылдығында интеллектуалды жүйелер дамуының келесі маңызды бағдарлары анық көрінді:

1. Шығармашылық үдерістерді еліктейтін жүйелер. Музыкалық шығармаларды жасау, ойын есептерді (шахмат, дойбы, домино) шешу, автоматтандырылған аударма, теоремаларды дәлелдеу, бейнелерді айырып тану, ойлауды еліктеу және т.с.с.
2. Білімдерге негізделген (сараптау жүйесі) ақпараттық жүйелер, яғни жабдықтарды күйге келтіру, тәжірибелі емес пайдаланушыларға кеңес беру, оқыту және т.б.
3. Интеллектуалды ақпараттық жүйелер – заттық салада есептерді шешуге арналған математикалық және алгоритмдық модельдерге негізделген үлкен және ӛте үлкен бағдарламалар. Олардың мүмкіндігі: басқаруды оңайлату және адамның жұмыс көлемін азайту үшін пайдаланушымен мағыналы сұхбат жүргізу.

4. Роботтық техника. «Интеллектуалдығы» жағынан бірнеше робот буындарын ажыратады. Бірінші буын – алдын ала бекітілген және өзгермейтін бағдарлама бойынша істейтін робот-манипуляторлар (мысалы, станокқа дайындамаларды әперетін). Екінші буын – бейімделген роботтар. Осындай роботтар әртүрлі датчиктермен (бұрышөлшеуіштер, тензометрлер, газ талдаушылар және т.б.) жабдықталған. Роботтардың алғашқы екі түрі — өнеркәсіптік роботтар, олар арнайы ортада (зауыт цехында) жұмыс істеуге арналған.

Жасанды интеллект дамуының екі бағыты бар:

• мамандандырылған жасанды интеллект жүйелерін адам мүмкіндіктеріне жақындатумен және олардың адам табиғатымен жүзеге асырылатын интеграциясымен байланысты мәселелерді шешу;
• бұрыннан жасалған жасанды интеллект жүйелерін адамзаттың мәселелерін шешуге қабілетті бір жүйеге біріктіруді білдіретін жасанды интеллект құру

Жасанды интеллектті жұмыста қолдану көптеген салаларды қамтиды. Мұнда бірнеше мысалдар келтірілген:

1. Күнделікті тапсырмаларды автоматтандыру:

— Хат жазу: Llama 2, Claude, Bard, GPT-3 сияқты жасанды интеллект модельдері мәтінді, соның ішінде электрондық поштаны жазуды жасай алады. Бұл стандартты жауаптар, алғыс хаттар және т. б. жасау үшін пайдалы болуы мүмкін.
— Есеп беру: AI деректерді талдау және есеп беру процесін автоматтандыру үшін пайдаланылуы мүмкін.

2. Бизнесті жоспарлау және талдау:

— Бизнес-жоспарларды әзірлеу: AI бизнес-жоспарларды құруға, нарықты талдауға және қолда бар деректер негізінде трендтерді болжауға көмектеседі.
— Қаржылық талдау: жасанды интеллект жүйелерін қаржылық деректерді талдау және инвестициялық шешімдер қабылдау үшін пайдалануға болады.

3. Байланыс және клиенттерге қызмет көрсету:

— Чатботтар: AI тұтынушылардың сұрақтарына жауап бере алатын және ақпарат бере алатын чатботтарды құру үшін пайдаланылуы мүмкін.
— Жеке маркетинг: AI жүйелері жеке ұсыныстар беру үшін Тұтынушы деректерін талдай алады.

4. Медициналық диагностика:

— Медициналық кескінді талдау: AI ауруларды анықтау мақсатында суреттер мен кескіндерді талдау үшін пайдаланылуы мүмкін.
— Ауруларды болжау: жасанды интеллект медициналық деректерді талдау және ықтимал ауруларды болжау үшін пайдаланылуы мүмкін.

5. Білім:

— Жекелендірілген оқыту: AI жүйелері студенттің білім деңгейіне сәйкес жекелендірілген Оқу материалдары мен тапсырмаларды ұсына алады.
Жасанды интеллект әр түрлі салаларда жұмыс істеудің әр түрлі аспектілерін автоматтандыру және автоматтандыру үшін үлкен мүмкіндіктер ұсынады. Алайда, AI қолданған кезде ықтимал проблемаларды болдырмау үшін этикалық және қауіпсіз тәжірибелерді ескеру қажет.
Алгоритмдер — белгілі бір мәселені шешу немесе белгілі бір мақсатқа жету үшін орындалатын қадамдар немесе нұсқаулар тізбегі. Контекстінде жасанды интеллект (AI), Алгоритмдер деректерді өңдеуде, шешім қабылдауда және модельдерді оқытуда шешуші рөл атқарады.

1. Машиналық оқыту алгоритмдері:

— Қадағалау бойынша оқыту: бұл алгоритмдер белгіленген мәліметтер негізінде оқытылады, мұнда әрбір кіріс мысалына дұрыс жауап беріледі. Мысалы, анықтамалық векторлар әдісі (Support Vector Machines — SVM) немесе сызықтық регрессия.
— Қараусыз оқыту: Алгоритмдер анықталмаған мәліметтерден оқытылады және олардың міндеті-мәліметтердегі құрылымдар мен заңдылықтарды анықтау.
Мысалдарға кластерлеу және негізгі компонент әдісі жатады.
— Жетілдірілген оқыту: осы санаттағы Алгоритмдер қоршаған ортамен өзара әрекеттесу арқылы үйренеді және сыйақы немесе айыппұл түрінде кері байланыс алады. Мысалдарға терең күшейтілген оқыту алгоритмдері жатады.

2. Терең оқыту алгоритмдері:

— Жасанды нейрондық желілер: жасанды нейрондар мен қабаттарды қолдана отырып, адам миының құрылымы мен қызметін модельдеу. Мысалдарға кескінді өңдеуге арналған конволюциялық нейрондық желілер және дәйекті деректермен жұмыс істеу үшін қайталанатын нейрондық желілер жатады.

3. Табиғи тілді өңдеу алгоритмдері:

— Машиналық аударма әдістері: компьютерлерге мәтінді бір тілден екінші тілге аударуға мүмкіндік беретін Алгоритмдер.
— Мәтінді жіктеу алгоритмдері: мәтіндердің санатын немесе эмоционалды тонусын анықтау үшін қолданылады.
— Ақпаратты алу: атаулар, күндер немесе негізгі фактілер сияқты мәтіннен белгілі бір ақпаратты алуға бағытталған Алгоритмдер.

4. Кластерлеу алгоритмдері:

— Ұқсас объектілерді немесе деректерді кластерлерге топтау үшін қолданылады. Мысалдарға K — орташа алгоритмі және иерархиялық кластерлеу жатады.

5. Оңтайландыру алгоритмдері:

— Оқу тапсырмаларындағы параметрлердің оңтайлы мәндерін табу үшін қолданылады, мысалы градиентті түсіру.

Бұл алгоритмдер жасанды интеллектте қолданылатын әртүрлі әдістердің аз ғана өлігі болып табылады. Белгілі бір алгоритмді таңдау тапсырманың сипаттамаларына, деректер түріне және қажетті нәтижелерге байланысты. Жасанды интеллекттің дамуы қоғам үшін көптеген жақсы, оң мүмкіндіктер береді. Білім беру және оқыту жүйесінде бұл әр оқушының қажеттіліктеріне бейімделген жеке білім беру тәсілдері болуы мүмкін. Сондай-ақ, ЖИ жаңа дағдылар мен тілдерді үйренуге көмектеседі. Chat GPT – бұл көптеген мәтіндік деректерде оқытылған модель,

бірақ ол кейбір сұрақтардың жауабын білмеуі мүмкін және оқушылардың барлық сұрауларына дұрыс жауап бере алмайды. Сонымен қатар, бұл әдісті жаңа тапсырма форматтарын енгізуде, оқушылардың білімін ғана емес, сонымен қатар олардың осы білімді іс жүзінде қолдану қабілетін бағалайтын, сондай-ақ оқытушыларға жауаптарын бағалау процесін автоматтандыруға көмектесетін күрделі тест сұрақтарын жасау үшін қолдануға болады. Сондай-ақ, оны оқушылардың жазбаша жұмыстарын синтаксистік қателіктерге, терминологияны дұрыс қолдануға және т.б. талдау және бағалау үшін қолдануға болады.

Жалпы, ЖИ және басқа технологиялар оқу процесін жеңілдету және емтиханға дайындалу үшін қолданылады. Мысалы, оқушылар күрделі ұғымдарды түсіну және білімді тереңдету үшін ЖИ негізіндегі қолданбалар мен платформаларды пайдалана алады. ЖИ негізіндегі автоматты тексеру жүйелері оқушыларға тапсырмалар мен сынақтардың жауаптарын тексеруге, сондай-ақ олардың дайындығын жылдам бағалауға көмектеседі. Сондай-ақ, жасанды интеллект оқушыларға шет тілдеріндегі мәтіндерді аударуға және талдауға көмектеседі, бұл шет тілдерін үйрену және шет тіліндегі материалдармен жұмыс істеу үшін пайдалы.

Әдебиеттер тізімі:

1. https://qazgpt.kz/ai_info.php;
2. https://informburo.kz/kaz/zhasandy-intellekt-degen-ne-zhne-ony-adamzata-aupanday.html;
3. Уикипедия ақпараты
4. https://qazaqtimes.com/article/85732;
5. https://www.bilim.expert/kk/post/