Білім айнасы Республикалық газет Баланың физикалық дамуы – оның денсаулығы мен жалпы өсуіне тікелей әсер ететін маңызды фактор. Мектепке дейінгі кезең – баланың қозғалыс белсенділігінің қарқынды дамитын уақыты. Осы кезеңде дұрыс ұйымдастырылған қозғалыс әрекеттері баланың дене бұлшықеттерін нығайтып қана қоймай, оның ойлау қабілетін, төзімділігін және әлеуметтік дағдыларын дамытады.
Физикалық белсенділіктің маңызы
Балалардың физикалық белсенділігі олардың жалпы денсаулығын нығайтуға, иммунитетін күшейтуге және үйлесімді дамуына көмектеседі. Қозғалыс әрекеттері қан айналымын жақсартып, бұлшықеттер мен сүйектерді күшейтеді. Сонымен қатар, белсенділік балалардың эмоциялық жағдайына оң әсер етеді: олар өздерін көңілді, еркін және сергек сезінеді.
Дамытудың негізгі жолдары
- Қозғалыс ойындары мен жаттығулар
Балалардың физикалық белсенділігін арттырудың ең тиімді жолдарының бірі – түрлі ойындар мен жаттығулар..Қозғалыс ойындары мен жаттығулар – балалардың дене белсенділігін арттыруға, үйлесімділігін дамытуға, бұлшық еттерін нығайтуға және жалпы физикалық дамуын жақсартуға арналған әдістер. Олар мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар үшін, сондай-ақ ересектерге де пайдалы.
Қозғалыс ойындарының түрлері:
- Жарыс ойындары – жылдамдық пен ептілікті дамытуға бағытталған («Кім жылдам?», «Жүгіріп өт», «Эстафеталар»).
- Секіру ойындары – аяқтың бұлшық еттерін дамытады («Секіртпемен секіру», «Орныңнан ұзындыққа секіру»).
- Доппен ойындар – қол мен көздің үйлесімділігін жақсартады («Допты дәл тигіз», «Футбол», «Волейбол»).
- Рөлдік қимыл ойындары – қиялды дамытып, қозғалыс қабілетін арттырады («Жануарлар сияқты қозғал», «Құстар мен аңдар»).
- Тепе-теңдікке арналған ойындар – дененің үйлесімдігін жақсартады («Бір аяқпен тұру», «Арқанмен жүру»).
- Дене шынықтыру сабақтары
Мектепке дейінгі ұйымдарда арнайы дене шынықтыру сабақтары өткізілуі қажет. Бұл сабақтарда жүгіру, секіру, тепе-теңдікті сақтау және басқа да қозғалыс дағдылары дамытылады. Мектепке дейінгі ұйымдардағы арнайы дене шынықтыру сабақтарын тиімді ұйымдастыру үшін тәрбиешілер мен дене шынықтыру нұсқаушылары балалардың жас ерекшеліктерін, жеке қажеттіліктерін және қызығушылықтарын ескере отырып, заманауи әдістерді қолдануы қажет.
Жаттығу мен серуендеу
Ашық ауада серуендеу – баланың физикалық белсенділігін арттырудың ең қарапайым, бірақ пайдалы әдістерінің бірі. Таңертеңгілік жаттығулар мен күнделікті серуендер баланың денесін шынықтырып, оның жалпы қозғалыс белсенділігін жақсартады.
- Спорттық жабдықтарды пайдалану
Түрлі спорттық құралдар – доптар, арқан, гимнастикалық таяқтар балалардың қимыл-қозғалысын жетілдіреді. Сонымен қатар, арнайы құрылған спорттық алаңдар мен ойын алаңдары да балалардың белсенділігін арттыруға септігін тигізеді. - Би және ритмикалық қозғалыстар
Балалардың үйлесімді қимылдауын дамыту үшін би жаттығулары мен ритмикалық қозғалыстар қолданылады. Музыкамен жасалған қимылдар олардың қимыл-қозғалыс координациясын жақсартады және эстетикалық сезімін дамытады.
Балаларды спортқа тәрбиелеу – олардың денсаулығын нығайтып, рухани және физикалық дамуына ықпал ететін маңызды үрдіс. Бала кезден спортқа деген сүйіспеншілікті қалыптастыру арқылы болашақта салауатты өмір салтын ұстанатын, тәртіпті әрі табанды тұлға тәрбиелеуге болады.
Спорттың бала дамуына әсері
- Дене саулығы – спортпен шұғылдану балалардың иммунитетін күшейтіп, дұрыс дене бітімін қалыптастырады.
- Психологиялық тұрақтылық – спорт стрессті азайтып, эмоциялық тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі.
- Тәртіп пен жауапкершілік – жаттығулар белгілі бір кесте бойынша жүргізілгендіктен, бала уақытты тиімді пайдалануды үйренеді.
- Көшбасшылық пен командамен жұмыс – командалық спорт түрлері арқылы балалар қарым-қатынас дағдыларын дамытады.
- Өз-өзіне сенімділік – спорт жетістіктері баланың өз күшіне деген сенімін нығайтады.
Балаларды спортқа қалай баулу керек?
- Үлгі көрсету – ата-аналар мен мұғалімдер өздері де спортпен айналысса, балалар үшін жақсы мотивация болады.
- Баланың қызығушылығын ескеру – әр баланың қабілеті әртүрлі, сондықтан оларды өздеріне ұнайтын спорт түріне баулу маңызды.
- Ойын арқылы үйрету – әсіресе кішкентай балалар үшін спорт ойын түрінде ұсынылса, олар оны қуана қабылдайды.
- Жеңіл әрі қызықты ету – алғашқы кезеңдерде қатты талап қоймай, баланың спортпен еркін айналысуына мүмкіндік беру керек.
- Мадақтау және қолдау – бала жетістікке жеткен сайын оны мадақтап, жігерлендіріп отыру қажет.
Мектепке дейінгі жастағы балалар үшін физикалық белсенділік өте маңызды. Дұрыс ұйымдастырылған қозғалыс әрекеттері олардың денсаулығын нығайтып, физикалық және психологиялық дамуына оң әсер етеді. Сондықтан ата-аналар мен тәрбиешілер балалардың күнделікті қозғалыс белсенділігін арттыруға ерекше көңіл бөлуі қажет. Белсенді өмір салтын ерте жастан қалыптастыру – болашақта олардың денсаулығының кепілі болмақ.
Адильханова Айгерим Бейсенгазиновна
Алматы қаласы,
КМҚК «№115 бөбекжай-балабақша» әдіскері
