Мектепке дейінгі ұйымдарда мнемокесте әдісін қолдану арқылы тілдік дағдыларды дамыту

 Итбаева  Нургиза  Турсунтаевна
 Астана қаласы әкімдігінің
№ 98 «Мирас» балабақшасы»  МКҚК
қазақ тілі мұғалімі

Мустапаева Молдир Амировна
Астана қаласы әкімдігінің
№ 98 «Мирас» балабақшасы»  МКҚК тәрбиешісі

Мектепке дейінгі ұйымдарда мнемокесте әдісін қолдану арқылы тілдік дағдыларды дамыту

Мнемокесте әдісі – балалардың есте сақтау қабілетін дамытуға арналған әдіс. Бұл әдіс балабақшада оқыту мен тәрбиелеу процесінде жиі қолданылады және көбінесе балалардың есте сақтау қабілетін арттыру мақсатында қолданылады. Мнемокесте сөзінің өзі грек тілінен алынған, «mnemo» (есте сақтау) және «kiste» (қорап, жәшік) деген мағына береді. Яғни, бұл әдіс балалардың назарын және ойлау қабілетін дамытуға арналған арнайы жүйелі тәсілдер жиынтығы.

Мнемокесте әдісінің негізгі ерекшеліктері:

1. Құрылымдық элементтер: Мнемокесте әдісінде ақпарат белгілі бір құрылымға негізделіп беріледі. Бұл құрылым әдетте суреттер, кестелер, графиктер, әр түрлі түстер мен белгілерді қамтиды. Балалар үшін бұл тәсіл ақпаратты жеңіл әрі тез қабылдауға көмектеседі.
2. Мнемокесте пайдалану: Бұл әдіс балаларға белгілі бір тақырыпты меңгеруде немесе белгілі бір тапсырманы орындауда көмек көрсету үшін жасалады. Мысалы, балаларды белгілі бір өлең жолдарын, санауды, геометриялық пішіндерді немесе әріптерді үйретуде мнемокестелерді қолдануға болады.
3. Визуализация: Әдіс негізінде визуалды құралдар, мысалы, түрлі түсті карточкалар, суреттер, кестелер қолданылады. Бұл балалардың есте сақтау қабілетін жақсартуға көмектеседі, себебі визуалды элементтер балалардың миында ұзақ уақыт сақталады.
4. Тәжірибе мен қайталау: Мнемокесте әдісі қайталауды қажет етеді. Балалар белгілі бір ақпаратты бірнеше рет қайталап, оны есте сақтауды үйренеді. Бұл әдіс есте сақтаудың саналы және автоматты түрде жүзеге асуына ықпал етеді.

Мнемокесте әдісінің қолданылу орындары:
— Тіл дамыту: Балабақшада мнемокесте әдісі балалардың тілін дамыту үшін, оларды өлеңдер, мақал-мәтелдер, түрлі мәтіндер мен әңгімелерді жаттауға үйрету кезінде пайдаланылады.
— Сан есімдер мен санау: Сандарды, геометриялық пішіндер мен түстерді үйретуде визуалды түрде мнемокесте әдісін қолдану тиімді.
— Қарапайым дағдыларды қалыптастыру: Мнемокестелер балалардың қоршаған әлемді тануы мен қарапайым дағдыларды меңгеруіне көмек береді.

Мнемокесте әдісінің пайдасы:
— Есте сақтау қабілетін жақсарту: Визуалды құралдар мен құрылымдардың көмегімен балалар ақпаратты жақсы әрі ұзақ мерзімде есте сақтайды.
— Шығармашылық ойлауды дамыту: Балалар мен педагогтар үшін мнемокесте әдісі шығармашылық тәсілдерді қолдануды қажет етеді, бұл балалардың ойлау қабілетін дамытады.
— Көңіл күйді көтеру: Бұл әдіс балаларға көңілді әрі қызықты болады, сондықтан олар білім алу процесіне қызығушылықпен қатысады.

Мнемокесте әдісінің мәні мен маңызы
Мнемокесте әдісінің негізі – ақпаратты құрылымдау және оны есте сақтауды жеңілдету. Бұл әдіс балаларға есте сақтау қабілетін ғана емес, сонымен қатар шығармашылық ойлауды, назар аударуды және дербес жұмыс істеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Қазіргі балабақша тәрбиесінде бұл әдіс білім беру мен тәрбиелеудің тиімді тәсілдерінің бірі болып саналады, себебі балалардың қабылдауы мен зейінін арттырады.

Мнемокесте әдісінің принциптері мен ерекшеліктері

1. Визуализация және құрылымдау:

Мнемокесте әдісінің негізгі принципі – ақпаратты көрнекі түрде құрылымдау. Бұл үшін әртүрлі түсті карточкалар, суреттер, схемалар, кестелер, графиктер қолданылады. Мысалы, балаларға әртүрлі геометриялық пішіндерді үйрету үшін олардың бейнелерімен мнемокестелер жасау немесе өлең жолдарын жаттау үшін визуалды суреттермен байланыстыру.

2. Қайталану және практика:

Бұл әдіс қайталау арқылы баланың білімін тереңдетуге мүмкіндік береді. Мнемокестелердің көмегімен балалар бірнеше рет қайталап, жаттауға дағдыланады, бұл олардың есте сақтау қабілетін жақсартады. Сондай-ақ, бұл әдіс «есте сақтаудың құрылымы» деген ұғымды дамытады, яғни балалар тек жаттап қана қоймай, ақпараттың арасындағы байланысты көреді.

3. Табиғи және қызықты тәсіл:

Мнемокесте әдісі табиғи және ойын түрінде жүзеге асады. Балалар үшін бұл процесс қызықты әрі шығармашылыққа толы болады. Олар өздері жасаған суреттер мен схемаларды пайдалана отырып, оқу мен ойынды үйлестіре алады. Бұл әдіс балалардың зейінін тартып, білім алу процесін жеңіл әрі жағымды етеді.

4. Қолданылатын құралдар мен материалдар:

— Суреттер мен карточкалар: Өлеңдер мен мақал-мәтелдерді жаттауда, түстерді, сандарды үйретуде, геометриялық пішіндер мен табиғат құбылыстарын таныстыруда қолданылуы мүмкін.
Кестелер мен диаграммалар: Сан есімдерді, уақытты, жыл мезгілдерін, климаттық құбылыстарды түсіндіруде пайдаланылады.
— Түсті тақталар: Әр түрлі түсті тақталар мен белгілер арқылы балаларға әртүрлі категорияларды және ұғымдарды анықтауға көмектеседі.

Мнемокесте әдісін балабақшада қолдану

1. Өлеңдерді жаттау:

Өлеңдерді жаттау барысында мнемокесте әдісін қолдану балалардың сөздік қорын байытуға, тілін дамытуға ықпал етеді. Әрбір өлең жолына сәйкес суреттер, символдар немесе графикалық белгілер пайдалану арқылы балалар жаттауды жеңілдетеді. Мысалы, көктем тақырыбындағы өлеңдерге сәйкес гүлдердің суреттерін пайдалану балалардың есінде қалуына көмектеседі.

2. Санау және сандарды үйрету:

Мнемокесте әдісі сандарды, түсініктерді, формулаларды және басқалард…

Балаларды табиғатпен таныстыру барысында мнемокесте әдісін қолдану өте тиімді. Мысалы, «Қыс», «Көктем» тақырыптарында өлеңдер мен табиғат құбылыстарын үйретуде әртүрлі картиналар мен схемалар, сондай-ақ қоршаған ортаның суреттерін пайдалануға болады. Бұл баланың табиғатқа деген қызығушылығын арттырып, ұғымдарды терең түсінуіне көмектеседі.

Мнемокесте әдісінің артықшылықтары

1. Есте сақтау қабілетінің жақсаруы: Визуалды құралдар мен құрылымдардың көмегімен балалар ақпаратты тиімді түрде есте сақтайды. Құрылымдық және түсінікті түрде ұсынылған ақпарат баланың миында ұзақ сақталады.
2. Қызығушылық пен ынталандыру: Мнемокестелер арқылы балалар оқу процесіне қызығып, белсенді қатысады. Олардың зейіні мен ынтасы артады.
3. Шығармашылық және логикалық ойлау:

Мнемокесте әдісі балабақшадағы білім беру процесінде қолданылатын тиімді және қызықты тәсілдердің бірі. Ол балалардың есте сақтау қабілетін жақсартуға, шығармашылық ойлауды дамытуға және оқу процесін жеңіл әрі көңілді етуге мүмкіндік береді. Мнемокестелер балаларға ақпаратты құрылымдауға және логикалық байланыстарды түсінуге көмектеседі, сондықтан бұл әдіс балалардың ой-өрісін кеңейтуде маңызды рөл атқарады.

Қорытынды:
Мнемокесте әдісі балабақшадағы балалардың білімін тиімді түрде дамытуға, олардың есте сақтау
қабілетін жақсартуға және шығармашылық ойлауын арттыруға бағытталған жақсы әдіс болып табылады.