Білім айнасы Республикалық газет 
Ерназимов Ерлан Дуйсенбаевич
Астана қаласы
І.Есенберинлин атындағы №67 гимназия
дене шынықтыру пәні мұғалімі
Аннотация. Мақалада волейбол ойынының мектеп оқушыларының денсаулығына, физикалық және әлеуметтік дамуына тигізетін әсері қарастырылады. Оқушылардың волейбол ойынына қызығушылығын арттыру және олардың физикалық дайындығын жақсарту мақсатында авторлық бағдарлама ұсынылған. Волейбол ойнау техникасы мен командалық жұмыс дағдыларын меңгеру оқушылардың денсаулығын нығайтып, шапшаңдық, реакция мен стратегиялық ойлау қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, волейбол ойындарының қауіпсіз түрде өткізілуі үшін қажетті алдын алу шаралары мен қауіпсіздік ережелері ұсынылған.
Кілт сөздер: волейбол, дене шынықтыру, командалық жұмыс, физикалық даму, жаттығулар, шапшаңдық, стратегиялық ойлау, қауіпсіздік.
Зерттеудің өзектілігі. Қазіргі уақытта дене шынықтыру пәні арқылы оқушылардың физикалық белсенділігін арттыру, сондай-ақ командалық жұмыс дағдыларын дамыту – мектеп бағдарламасының маңызды бөлігі. Волейбол – осы мақсаттарға жетуге көмектесетін спорт түрі. Ол оқушылардың денсаулығын нығайтып, оларды белсенді өмір салтына ынталандырады, стратегиялық ойлау мен топтық қарым-қатынасты дамытуға ықпал етеді. Мектеп оқушылары үшін волейболды үйрену дене шынықтырудың тек техникалық аспектілерін ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік және психологиялық дамуды да қамтиды. Оқушылардың физикалық және әлеуметтік қабілеттерін арттыру, олардың денсаулығын нығайту үшін осы бағдарлама өте маңызды. Волейбол ойыны балалардың жалпы дамуына әсер етіп, дұрыс дене шынықтыру дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі [2].
Зерттеудің мақсаты. Авторлық бағдарламаның мақсаты — оқушылардың физикалық және әлеуметтік қабілеттерін дамыту арқылы олардың денсаулығын нығайту және волейбол ойынының дағдыларын меңгерту. Волейбол ойыны арқылы оқушылардың физикалық, әлеуметтік және психологиялық қабілеттерін дамыту, сонымен қатар волейболдың техникалық дағдыларын меңгерту.
Зерттеу әдістері. Бұл зерттеуде түсіндіру, көрсету, жаттығулар арқылы үйрету және ойын әдістері қолданылды. Оқушыларға волейбол ойындарын дұрыс орындауды үйрету үшін әртүрлі әдістемелер мен жаттығулар енгізілді. Физикалық дамуын бақылау үшін заманауи технологиялар пайдаланылды, ал командалық жұмыс дағдыларын дамыту үшін арнайы жаттығулар енгізілді.
Зерттеу нәтижелері. Бағдарлама нәтижесінде оқушылар волейболдың негізгі ережелерін үйреніп, ойын техникасын меңгерді. Сонымен қатар, командалық жұмыс дағдылары дамып, физикалық шыдамдылық артып, шапшаңдық пен реакция жақсарды. Оқушылар стратегиялық ойлау қабілетін дамытып, жеке жауапкершілік пен ұжымдық жауапкершілік арасындағы айырмашылықты түсінді.
Бұл мақала волейбол ойынының мектеп оқушыларының денсаулығына, физикалық және әлеуметтік дамуына тигізетін әсерін зерттеуге арналады. Волейболды оқу барысында оқушылардың физикалық дайындығы жақсарып, шапшаңдық, реакция және стратегиялық ойлау қабілеттері дамиды. Сонымен қатар, командалық жұмыс дағдылары мен коммуникациялық қабілеттері нығаяды, бұл оқушылардың ұжымда жұмыс істей білуін арттырады [5].
Авторлық бағдарламада волейболдың негізгі техникалық дағдыларын меңгеруге, сондай-ақ қауіпсіз ойнау үшін қажетті алдын алу шараларын үйретуге баса назар аударылған. Волейбол ойынының мақсаты тек спорттық шеберлікті арттыру ғана емес, оқушылардың денсаулығын нығайту, оларды физикалық шыдамдылыққа тәрбиелеу болып табылады [4]. Оқушылардың физикалық дамуына әсер ететін маңызды факторлардың бірі – шапшаңдық пен реакцияны жақсарту. Ойын кезінде дене шынықтыру және әлеуметтік байланыстарды дамытуға мүмкіндік беретін көптеген жаттығулар ұсынылған.
Бағдарламаның ерекшелігі – ол волейболды тек физикалық дамуға ғана емес, сонымен қатар оқушылардың әлеуметтік дағдыларын жетілдіруге бағытталған. Командалық жұмыс пен өзара сыйластықты дамыту, стратегиялық ойлау қабілетін арттыру маңызды нәтижелердің бірі болып табылады [1]. Осылайша, волейбол оқушылардың денсаулығын нығайтуға, физикалық және әлеуметтік қабілеттерін дамытуға ықпал етеді.
Мақалада ұсынылған бағдарлама қазіргі заманғы білім беру талаптарына жауап береді және оқушылардың жеке жауапкершілігін арттыру, топтық жұмыс дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Сонымен қатар, ойын барысында қауіпсіздік ережелерін сақтау оқушылардың жарақаттануынан сақтауға көмектеседі, бұл да бағдарламада басты назарға алынған. Волейбол ойынының оқушылардың физикалық және әлеуметтік дамуындағы рөлі айтарлықтай жоғары, себебі ол дене шынықтырудан бөлек, оқушылардың өзара қарым-қатынасын, ұжымда жұмыс істеу қабілетін дамытуға ықпал етеді.
Қорытынды. Қорытындылай келе, волейбол ойыны оқушылардың физикалық және әлеуметтік дамуына айтарлықтай әсер етеді. Ойын барысында физикалық шыдамдылық, шапшаңдық, реакция және координацияны дамытуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, командалық жұмыс, коммуникация және стратегиялық ойлау дағдыларына ерекше көңіл бөлінеді. Авторлық бағдарлама арқылы оқушылар тек спорттық шеберлікті меңгеріп қана қоймай, денсаулықтарын нығайту, жарақаттанудан сақтану, сондай-ақ әлеуметтік қарым-қатынастарды дамыту арқылы өзін-өзі жетілдіруге мүмкіндік алады. Бағдарламада физикалық белсенділікті арттыру, қауіпсіздік шараларын сақтау және командалық жұмысты дамытуға бағытталған жаттығулар мен әдістемелер ұтымды түрде үйлестірілген. Волейболдың оқушыларды тәрбиеге, ынтымақтастыққа, өзара құрметке үйрететін күшті әлеуеті бар, бұл олардың өмірде табысты болуына үлкен ықпал етеді [3]. Волейбол сияқты спорт түрлерін оқушыларға енгізу арқылы білім беру үдерісін сапалы жақсартуға, олардың жалпы физикалық және әлеуметтік қабілеттерін дамытуға қол жеткізуге болады.
Әдебиеттер тізімі:
- Дияров В.Н., Горина И.А. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене шынықтыруын анықтаудағы қозғалмалы ойындардың рөлі. Дене шынықтыру және спорт теориясы мен практикасы. – 2009 – № 1 (74). – 135-139 б.
- Ройзман К.Н. Жүзуді оқыту әдістемесі: жоғары оқу орындарына арналған оқу құралы. ред. К.Н. Ройзман. — 2-ші басылым, қайта шығарылған және қосымша – М.: Спорт, 2008-520 б.
- Абсаттаров Д.Х. Қазақстандағы волейболдың даму тарихы. Халықаралық ғылыми конф. материалдары «Дене шынықтыру мен спорттың өзекті мәселелері». – Алматы: Академия, 2022 – 10-15 б.
- Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Спортшылар мен жаттықтырушыларға өмір бойы ай сайынғы материалдық қамтамасыз етуді төлеу, олардың мөлшерін белгілеу және Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдерінің күші жойылды деп тану қағидаларын бекіту туралы» № 1324 қаулысы: 2014 жылғы 19 желтоқсанда бекітілген.
- Латифова Г.Н. Дене шынықтыру мен спорттағы инновациялық технологиялар. Казахстанская правда. – 2019 – № 250.
