Білім айнасы Республикалық газет Бекзатхан Ақбота Бақтярқызы
№110 мектеп-гимназия
биология пәні мұғалімі
Қазақстанда STEM білім беруді дамыту соңғы он жылдықта ғана белсенді дами бастады,бұл технологиялық және ғылыми білім беруді нығайтудыі әлемдің үдерістерімен сәйкес келеді.Бұл процесс елдің ішкі күш-жігерімен де,халықаралық бастамалармен де ынталандырылады.
Қазақстанда STEM білім беруді дамыту оқу бағдарламаларын жаңартуды,халықаралық ынтымақтастықтарды және техникалық мамандықтарда гендерлік теңдікке ұмтылуды қамтитын кешенді қозғалыс болып табылады.Ел мамандардың біліктілігін арттыруға және экономиканы дамытуға ықпал ететін заманауи білім беру стандарттарын интеграциялауға елеулі қадамдар жасауда.Оқытудың осы түрінің бағдарламалары білімді практикалық қолдануға баса назар аударады,бұл өз кезегінде болашақ мамандардың қажетті дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді.
ТМД елдерінде білім берудің STEM тұжырымдамасын білім беру стандарттарына енгізуге әлі жүйелі көзқарас жоқ.Ресейде бұл үрдісті федералды мемлекеттік білім беру стандарттарына енгізу ерекше жүзеге асырылуда.Қазақстанда STEM білім беру идеяларын іске асыруға біріңғай көзқарас жоқ.Кейбір озық мектептерде (НЗМ,БИНОМ және т.б)негізінен «робототехниканың»бастапқы негіздерін зерделеумен,АКТ-ны пайдалана отырып зертханалық жұмыстарды жүргізумен және оқу процесінде жобалау-зерттеу әдістерін қолданумен сипатталатын STEM тәсілінің элементтері енгізілді.
Қазіргі уақытта әлемде төртінші технологиялық революция жүріп жатыр:ақпараттың жылдам ағындары,жоғары технологиялық инновациялар мен әзірлемелер біздің өміріміздің барлық салаларын өзгертуде.Қоғамның сұраныстары,жеке тұлғаның мүдделері де өзгерді.
«STEM» аббривитурасын алғаш рет американдық бактериолог Р.Колвелл 1990 жылдары ұсынған,бірақ 2000 жылдардан бастап белсенді қолданыла бастады. STEM негізінде осы тұжырымдаманың жаңа нұсқалары пайда болды, олардың ең көп тарағандары STEАM (ғылым,технология,инженерия,өнер және математика) және STREM (ғылым,технология,робототехника,инженерия және математика) (1 кесте)
Кесте 1- STEM сипаттамалары
| Параметр | Сипаттама |
| Аббревиатура | STEM (Science,Technology,Engineering,Mathematics) |
| Шығу тегі | 1990 жылдары Р.Колвелл ұсынған,2000 жылдардан бастап белсенді қолданыста. |
| Кеңейту | STEАM (ғылым,технология,инженерия,өнер және математика)және STREM (ғылым,технология,робототехника,инженерия және математика) |
| Ағымдағы мән | Технологиялық және ғылыми дағдыларды дамытуға бағытталған әлемдік білім берудегі басты үдерістердің бірі. |
| Мамандықтардың өсуі | ЕО-да:2000 жылдан 2013 жылға дейін STEM-де жұмыспен қамтудың 10% өсуі,2025 жылға қарай сұраныстың болжамды 8% өсуі. |
| Финляндиядағы білім | 100 мың тұрғынға шаққанда 1109 түлек,13 жыл бұрын LUMA Ұлттық ғылыми білім беру орталығын құру. |
| Lumia қызметі | Ғылыми-техникалық лагерьлерді,біліктілікті арттыру курстарын,семинарларды ұйымдастыру және STEM саласында оқу материалдарын ұсыну. |
| АҚШ- тағы Білім | 100 мың тұрғынға шаққанда 475 түлек;2012-2013 жылдары STEM түлектерінің 23,9 % |
| Экономикалық мәртебесі | АҚШ-тағы STEM жұмысшыларының орташа табысы сағатына 34,44 долларды құрайды,бұл басқа салаларға қарағанда екі есе көп. |
| Жұмыссыздық | STEM-дегі жұмыссыздық деңгейі 3,1% құрайды,бұл басқа кәсіптерге қарағанда 4,3 % төмен. |
| Өсу болжамы | АҚШ-тағы 2014-2024 жылдардағы STEM жұмысшыларының үлесі басқа салалардағы 11 %-ға қарағанда 16%-ға өсті. |
| Жұмыс орындарын құру | 2020 жылға қарай АҚШ-та 1 миллионнан астам жаңа STEM жұмыс орындары ашылады деп болжануда. |
STEM-ді қолданудағы маңызды оқиғалардың бірі 2017 жылы Назарбаев Университеттерінде өткен робототехника бойынша алғашқы ұлттық олимпиаданы ұйымдастыру болды.Олимпиада еліміздің түкпір-түкпірінен 500-ден астам қатысушыны жинады және бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен жарияланды,бұл жастар арасында STEM-ге деген қызығушылықты одан әрі арттырды.
Кесте 2- STEM компоненттері
| STEM компоненті | Биологияда қолдану |
| Ғылым (S) | Фотосинтез,жасушалық тыныс алу,тұқым қуалаушылық,эволюция сияқты биологиялық процестер мен құбылыстарды зерттеу. |
| Технология(T) | Биологиялық обьектілер туралы деректерді жинау,талдау және визуализациялау үшін ақпараттық технологияларды қолдану.Биологиялық процестер мен экожүйелерді модельдеуге арналған бағдарламаларды әзірлеу. |
| Инженерлік(E) | Биологиялық гипотезаларды сынау және биологиялық есептерді шешу үшін эксперименттерді жобалау.Өнімдерді,машиналарды,жүйелеу мен құрылымдарды құру және оңтайландыру. |
| Математика(M) | Биологиялық деректерді талдау және түсіндіру үшін математикалық әдістерді қолдану.Генетикалық ықтималдықтарға,популяция динамикасына,эксперимент нәтижелеріне статистикалық талдауға байланысты есептеулер. |
Биология сабақтарында STEM технологиясын кеңінен қолдануға мүмкіндік беретін арнайы платформаларды пайдалану нұсқаулығы мен ерекшеліктеріне сипаттама берілді.
Кесте-3 Платформалар тізімі
| 1 | Object Viewer https://play.google.com/store/apps/details?id= com.MergeCube.ObjectViewer&pcampaignid-web share | Qr кодты пайдаланып программаны сканерлеу арқылы 3D моделді көру |
| 2 | PlantSnap. https://www.plantsnap.com/
| Өсімдікті суретке тусіру арқылы систематикасын анықтау |
| 3 | Quiversion https://quivervision.com/education-coloring-packs | Жасанды интеллект |
| 4 | BirdNet. https://birdnet.cornell.edu/ | Құстардын дауысы арқылы атауы мен систематикасын анықтау |
| 5 | Frog skeleton 3d. https://sketchfab.com/3d- models/cuban-tree-frog-skeleton- 0f9c484482cc477c90512cad415a7ec0 | Қаңқа құрылымы |
| 6 | Inaturalist. https://www.inaturalist.org/ | Өсімлік атауы систематикасы |
| 7 | Wolfrom./https://www.wolframalpha.com/
| Жалпы биология |
| 8 | Mentimeter. https://www.mentimeter.com/ | Кері байланыс |
| 9 | https://ru.padlet.com/dashboard/mobile_page =AccountsMenu | Кері байланыс |
| 10 | biology master — biology for you https://play.google.com/store/apps/details?id= com terracciano.biology master&hl=en US | 3D,теория |
Қорытындылай келе,биология сабақтарында STEM технологиясын қолдану білім алушылардың көзбен көріп,қолмен жасай алатын биологиялық процестері мен құбылыстарын терең түсінуге мүмкіндік беретін танымдық белсенділікті ұйымдастырады.Бұл оқушылардың биологиялық процестерді өз бетінше анықтау және тұжырымдау,сондай-ақ алынған білімдерді талдау және жалпылау қабілетін қалыптастыруда шешуші рөл атқарады.
