Балалардың ойлау қабілетін дамыту жолдары

Калманбетова Алия Турлыевна
Алматы облысы,  Еңбекшіқазақ ауданы,
 Шелек ауылы
«Т.Кенжебаев атындағы орта мектеп  КММ
 Бастауыш сынып мұғалімі

Қиял мен шығармашылық: Балалардың ойлау қабілетін дамыту жолдары

Аңдатпа

Бұл баяндамада қиял мен шығармашылықтың балалардың ойлау қабілетін дамытудағы рөлі қарастырылады. Балалардың шығармашылық қабілетін жетілдіру әдістері, соның ішінде ойын тәсілдері, жобалық жұмыстар, сын тұрғысынан ойлау әдістері мен көркем әдебиетті пайдалану жолдары талданады. Сонымен қатар, мұғалімнің балалардың шығармашылығын дамытудағы рөліне ерекше назар аударылады. Бастауыш сынып оқушылары үшін шығармашылықтың маңыздылығы мен оны дамытудың тиімді жолдары ұсынылады.

Кілт сөздер: Қиял, шығармашылық, ойлау қабілеті, ойын әдісі, жобалық жұмыс, сын тұрғысынан ойлау, көркем әдебиет, бастауыш сынып, мұғалімнің рөлі.

Қиял – адамның ойында жаңа бейнелерді, оқиғаларды елестету қабілеті. Балалар үшін қиял – олардың танымдық және интеллектуалдық дамуының негізі. Ол олардың болашақта стандартты емес ойлау қабілетін қалыптастыруына ықпал етеді. Ал шығармашылық – жаңа идеялар туындату мен оларды жүзеге асыру қабілеті.

Қазіргі білім беру жүйесінде балалардың ойлау қабілетін дамыту басты назарда. Шығармашылық ойлау қабілеті жоғары балалар күрделі мәселелерді шешуге қабілетті, жаңашыл идеяларды жүзеге асыруға дайын болады. Сондықтан мектепте қиял мен шығармашылықты дамытуға жағдай жасау қажет.

Балалардың ойлау қабілетін дамыту жолдары

1. Ойын әдістері

Ойын – балалар үшін ең табиғи әрі тиімді әдістердің бірі. Балалар ойын барысында өз қиялын еркін пайдаланып, жаңа рөлдер мен бейнелер ойлап табады.
Рөлдік ойындар – балалардың эмоциялық және әлеуметтік дағдыларын жетілдіреді.
Құрылымдық ойындар – конструкторлар мен мозаика логикалық ойлауды дамытады.
Дидактикалық ойындар – білімді шығармашылықпен игеруге көмектеседі.

2. Жобалық жұмыстар

Балалардың шығармашылығын дамытудың тиімді жолдарының бірі – жобалық жұмыстар.
Өз ертегісін жазу
Ғылыми-зерттеу жобаларын орындау
Қолөнер немесе сурет салу жобалары
Осы әдістер баланың дербестігін арттырып, оның шығармашылық ойлау қабілетін дамытады.

3. Сын тұрғысынан ойлау әдістері

Баланың өз ойын еркін жеткізіп, логикалық тұрғыдан ойлай білуі үшін оны белгілі бір мәселе төңірегінде ойландыру қажет.
«Қалай ойлайсың?» сұрақтары – баланы шығармашылық ойлауға ынталандырады.
Ой қозғау (Брейнсторминг) – балаларға өз идеяларын еркін айтуға мүмкіндік береді.
Венн диаграммасы – салыстыру және сараптау арқылы логикалық ойлау қабілетін дамытады.

4. Көркем әдебиетті пайдалану

Балалардың қиялын дамытудың тағы бір тиімді тәсілі – көркем шығармаларды оқу және оларды талдау.

• Балалар ертегінің жалғасын ойлап табады
• Кейіпкерлерді сипаттап, олардың мінезін зерттейді
• Әңгімелерді сахналау арқылы қиялдарын іске асырады

Бұл әдіс баланың тіл байлығын арттырып, шығармашылық қабілеттерін дамытады.
Мұғалім шығармашылық ортаны қалыптастырушы тұлға ретінде маңызды рөл атқарады. Ол:
-Баланың еркін ойлауына жағдай жасауы керек
-Шығармашылық тапсырмалар қолдануы қажет
Балалардың идеяларын қолдап, дамытуы тиіс
-Сабақты қызықты әрі интерактивті етуі маңызды
Осы әдістерді қолдану арқылы мұғалім әр баланың шығармашылық әлеуетін ашуға көмектеседі.

Қиял мен шығармашылық – балалардың ойлау қабілетін дамытудағы негізгі құралдар. Ойын әдістері, жобалық жұмыстар, сын тұрғысынан ойлау әдістері мен көркем әдебиетті пайдалану арқылы оқушылардың қиялы мен шығармашылығын дамытуға болады. Бұл балалардың логикалық ойлауын, өзіндік шешім қабылдау қабілетін және креативті ойлауын жетілдіруге көмектеседі.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Выготский Л.С. «Воображение и творчество в детском возрасте». – М.: Педагогика, 1987.
2. Құдайқұлов М. «Баланың қиялы мен шығармашылық қабілетін дамыту». – Алматы, 2012.
3. Жұмабекова Ф.Н. «Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілетін дамыту». – Астана, 2019.
4. Қазақ ұлттық энциклопедиясы, 2-том.
5. Тұрғынбаева Б.А. «Шығармашылық қабілетті дамыту жолдары». – Алматы, 2005.