Шығармашылық дайындықтың негізгі шарты – өзіндік ізденіс

Кабуйдуллина Зайра Сейсенбековна
«Кішкенекөл қазақ мектеп-гимназиясы» КММ
Биология пәнінің мұғалімі

Биология – тек қана теориялық білімді қажет ететін ғылым емес, ол өмірмен тығыз байланысты, үздіксіз зерттеуді, бақылауды, тәжірибе жасауды талап ететін сала. Биология мұғалімі үшін шығармашылық дайындықтың негізгі шарты – өзіндік ізденіс, яғни ғылым мен білімнің жаңа бағыттарын зерттеп, оны оқушыларға өмірмен байланыстыра отырып жеткізу.
Қазіргі уақытта экология, генетика, биотехнология, медицина және қоршаған орта мәселелері туралы білім күн сайын жаңарып отырады. Сондықтан мұғалім өзіндік ізденіс жасап, жаңа ақпараттарды оқушыларға қолжетімді әрі түсінікті етіп жеткізуі тиіс.

Өзіндік ізденіс – шығармашылық дамудың басты шарты
Биология мұғалімінің өзіндік ізденісі бірнеше бағытта жүзеге асады:

1. Жаңа ғылыми зерттеулерді оқу және талдау
2. Оқушылармен бірге зерттеу және тәжірибелік жұмыстар жүргізу
3. Ғылымды өмірмен байланыстырып, қызықты мысалдар арқылы түсіндіру
4. Тәжірибелік жұмыстар мен шығармашылық тапсырмалар арқылы оқушылардың зерттеушілік қабілетін дамыту

Өзіндік ізденістің өмірмен байланысы

Мысал 1: Экология және қоршаған орта
Қазіргі таңда экологиялық мәселелер бүкіл әлемді алаңдатып отыр. Мұғалім оқушыларға экологияның маңызын түсіндіру үшін:

1. Жергілікті табиғи ортаны зерттеу (ауа, су, топырақтың ластану деңгейін талдау)
2. Экологиялық жобалар жасау (мысалы, пластикті азайту немесе қалдықтарды қайта өңдеу шаралары)
3. Өзіндік бақылау жүргізу (мысалы, ауа сапасын күнделікті тексеру)
4. Бұл зерттеулер оқушыларға биологияның тек мектеп пәні емес, күнделікті өмірмен байланысты ғылым екенін көрсетеді.

Мысал 2: Генетика және медицина
Генетиканың дамуы көптеген ауруларды емдеуге мүмкіндік беріп отыр. Мұғалім оқушыларға генетика тақырыбын қызықты жеткізу үшін:
Отбасылық тұқым қуалайтын ерекшеліктерді талдау
Гендік модификацияланған өнімдер туралы пікірталас ұйымдастыру
Медициналық жаңалықтарды зерттеу (мысалы, CRISPR технологиясы арқылы ауруларды емдеу)
Бұл тапсырмалар оқушылардың ғылыми ойлау қабілетін дамытады және биологияның медицинамен байланысын көрсетеді.

Мысал 3: Биотехнология және тамақ өнеркәсібі
Биотехнология қазіргі таңда тағам өндірісінде, ауыл шаруашылығында, медицинада үлкен рөл атқарады. Мұғалім сабақ барысында:
Йогурт, айран, ірімшік сияқты ашытылған өнімдердің микробиологиялық негіздерін түсіндіру
Нан пісіру немесе сүт өнімдерін зерттеу арқылы биохимиялық процестерді талдау
Гендік инженерия арқылы өсімдіктердің өнімділігін арттыру туралы талқылау ұйымдастыру
Бұл әдістер оқушылардың ғылыми зерттеу мен тағам өнеркәсібі арасындағы байланысты түсінуіне көмектеседі.

Зертханалық жұмыстар мен шығармашылық тапсырмалар
Өзіндік ізденіс тек қана теориялық материалдармен шектелмейді. Оқушыларды зерттеу жұмыстарына тарту арқылы олардың шығармашылық қабілетін дамытуға болады.

Практикалық жұмыс 1: «Өсімдіктердің өсуіне әртүрлі факторлардың әсері»
Оқушылар топырақтың әртүрлі түрінде өсімдіктерді өсіріп, олардың өсу жылдамдығын зерттейді.
Тыңайтқыштар мен табиғи факторлардың өсімдікке әсерін талдайды.

Практикалық жұмыс 2: «Микробиология және денсаулық»
Оқушылар қолдың, телефонның немесе мектеп партасының бетінде кездесетін бактерияларды зерттейді.
Антибактериалды сабынның тиімділігін тексеру үшін эксперимент жасайды.

Шығармашылық тапсырма: «Биологиялық детективтер» ойыны
Оқушылар аурудың таралу жолдарын зерттеп, биологиялық детектив ретінде мәселенің шешімін табады.
Биология мұғалімінің шығармашылық дайындық деңгейі оның өзіндік ізденісі мен ғылыми жаңалықтарды зерттеуіне байланысты. Мұғалім тек оқулықтағы ақпаратпен шектелмей, өмірмен байланыс орнатып, оқушыларға нақты деректер мен тәжірибелер арқылы білім берсе, бұл олардың ғылымға деген қызығушылығын арттырады.
Биология – зерттеу мен тәжірибеге негізделген ғылым. Сондықтан мұғалімнің үздіксіз ізденісі – оның кәсіби дамуының басты көрсеткіші.