Монтессори əдiстемесiнiң бiлiм беру жүйесiндегi рөлi

Байтасова Жайна Арнаханқызы
Астана қаласы әкімдігінің
«№98 «Мирас» балабақшасы» МКҚК
инновация әдіскері

Монтессори əдiстемесiнiң бiлiм беру жүйесiндегi рөлi
Монтессори әдістемесі балалардың табиғи дамуын, өз бетімен оқуын және қызығушылығын сақтауға бағытталған. Бұл жүйе балалардың өздігінен зерттеп, өз тәжірибесі арқылы білім алуына мүмкіндік береді. Дәстүрлі білім беру жүйесінде балалар көбіне дайын ақпаратты жаттап алуға мәжбүр болса, Монтессори әдісінде олар білімді белсенді түрде меңгереді. Бұл оқыту үрдісі баланы өз бетінше шешім қабылдауға, қиындықтарды еңсеруге және өз білімін өзі қалыптастыруға үйретеді.

Монтессори әдістемесінің негізгі қағидалары:

1. Бала өз бетімен дамиды – Балалар өз қызығушылығына қарай материалдарды таңдап, олармен жұмыс істегенде, мәжбүрлеу орын алмайды. Бұл еркіндік олардың ынтасын арттырып, қызығушылығы мен өзіне деген сенімін күшейтеді.
2. Дайындалған орта – Балалардың еркін зерттеуіне және үйренуіне мүмкіндік беру үшін арнайы орта ұйымдастырылады. Мұнда әр материал белгілі бір мақсатта орналастырылып, баланың жас ерекшелігіне сай таңдалады.
   
3. Мұғалім – бағыттаушы – Монтессори сыныбында мұғалім дәстүрлі сабақ беруші емес, балаға дұрыс бағыт көрсетіп, қажет кезде көмектесетін жетекші рөлін атқарады. Бала өз қатесін өзі түзетіп, өз тәжірибесінен үйренеді.
4. Жас ерекшеліктері аралас топтар – Түрлі жастағы балалар бірге оқығанда, кіші жастағылар үлкендерден үлгі алады, ал үлкендер кішіге көмектесу арқылы өз дағдыларын нығайтады. Осылайша, балалар бір-бірінен үйренуге мүмкіндік алады.
5. Еркіндік жəне тәртіп – Балаларға еркіндік берілгенімен, бұл толықтай ретсіздік деген сөз емес. Монтессори жүйесінде бала өз ісіне жауапкершілікпен қарауды үйренеді. Белгілі бір шекаралар мен ережелер сақталған кезде, бала өзін еркін сезінеді, бірақ тәртіпті ұстануды да меңгереді.

Монтессори əдістемесінің білім беру жүйесіндегі маңызы.

• Баланың дербестігін дамыту – Өз бетімен жұмыс істеуді меңгерген бала өмірде де жауапкершілікті болуға бейімделеді. Қоршаған ортаға тәуелді болмай, өз мүмкіндіктерін пайдалануға үйренеді.
• Ойлау қабілетін жетілдіру – Логикалық ойлау, талдау жасау қабілеттері осы әдіс арқылы жақсы дамиды. Бала шешім қабылдауға, мәселені шешудің бірнеше жолын қарастыруға дағдыланады.
• Қарым-қатынас дағдылары – Балалар бірге жұмыс істеп, топпен əрекет етуді, көмек сұрауды жəне ұсынуды үйренеді. Бұл олардың қоғамда өз орнын табуына көмектеседі.
• Қызығушылықты ояту – Баланың оқуға деген сүйіспеншілігі сақталып, тіпті арта түседі. Жаңа білімді үйренуге деген құлшынысын жоғалтпайды.
• Шығармашылық пен сенімділікті арттыру – Қателіктерін түзетіп, жаңа дағдыларды меңгерген сайын, өзіне деген сенімі нығая түседі. Бұл сенім оның болашақ өмірінде шешім қабылдауына көмектеседі.
  

Қазақстанда Монтессори әдісін енгізудің маңызы Қазақстанда да Монтессори әдістемесіне деген қызығушылық артып келеді. Жекеменшік балабақшалар мен мектептер бұл жүйені қолдана бастады, бірақ мемлекеттік деңгейде кеңінен енгізу үшін педагогтерді дайындау, арнайы оқу материалдарын қолжетімді ету қажет. Ата-аналар мен педагогтер  бұл жүйеге қызығушылық танытып отыр. Осы бағытта көбірек тренингтер мен курстар ұйымдастырылса, көптеген педагогтар бұл әдістің артықшылықтарын өз тәжірибесінде қолдана алар еді.

Сонымен қатар, ата-аналар да бұл жүйені жақсы түсінгені жөн. Себебі, көптеген ата-аналар дәстүрлі әдістерге үйренгендіктен, балаларының еркін таңдау жасауына бірден қолдау көрсете қоймайды. Сондықтан Монтессори әдісі бойынша білім беретін мекемелер ата-аналармен де тығыз жұмыс жасауы қажет.

Монтессори әдістемесі – балалардың табиғи дамуын қолдайтын тиімді жүйе. Егер бұл жүйені білім беру жүйесіне кеңірек енгізсе, болашақ ұрпақтың қабілеттерін барынша ашуға мүмкіндік туады.

Монтессори әдісі – мектепке дейінгі жастағы балалардың тұлғалық қалыптасуына оң ықпал ететін инновациялық білім беру жүйесі. Оның басты артықшылығы – баланың табиғи қызығушылығына негізделген білім беру үдерісін ұйымдастыру. Бұл әдіс балалардың дербестігін, әлеуметтік бейімделуін және когнитивті қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Балабақшаларда осы тәсілді кеңінен енгізу мектепке дейінгі білім беру сапасын арттырып, балалардың болашақ табысты тұлға болып қалыптасуына ықпал етеді. Болашақ зерттеулерде осы әдістің ұзақ мерзімді әсерін зерделеу және оның дәстүрлі әдістермен үйлесімділігін арттыру жолдарын қарастыру маңызды.

Балалардың қызығушылығын жоғалтпай, білімді өз еркімен, сүйіспеншілікпен меңгеруі – Монтессори әдісінің негізгі мақсаты. Балаларға еркіндік беру арқылы олардың қаншалықты мықты, қабілетті және жан-жақты тұлға болып өсетініне көз жеткізу – бұл әдістің ең үлкен жетістігі.