Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту мен тәрбиелеудегі заманауи педагогтің рөлі

Сүлейменова Гүлнұр Қылышбекқызы
Астана қаласы әкімдігінің
«№98 «Мирас» балабақшасы» МКҚК
тәрбиешісі

Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту мен тәрбиелеудегі заманауи педагогтің рөлі

Балабақша – әр күні бұрынғыдай болмайтын, әр сәті жаңалық, қызық ізденіспен өтетін, зерігуге, ұрысып, бос нәрселерге уақыт жоғалтуға уақыт болмайтын, әрбір сәби болашақтың құрылысшысы болатын ең ғажайып ел.

Балабақша заманауи балаларға қандай мүмкіндіктер бере алады? Балалар қоғамдастығы баланың әлеуметтік тәжірибесінің кеңістігін құрайды. Ал қазіргі заманғы мұғалімнің рөлі, біздің ойымызша, баланың басқалармен қарым-қатынаста өзінің жеке басын білуі қоғамда одан әрі өзін-өзі анықтауға әкелетін қазіргі қоғамның қажеттіліктеріне жауап ретінде баланың қабілеттерін дамытуға жағдай жасау болып табылады.

Бүгінгі таңда мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеудің іргелі міндеттері баланың құрдастарымен қарым-қатынас жасауына, әртүрлі танымдық міндеттерді шешуде басқалармен ынтымақтасуына, танымдық бастамасын көрсетуге, өзінің қызығушылығын қанағаттандыруға, қиялын және қабілеттерін дамытатын жаңа жағдайларды сақтау және жасау болып табылады. Тәжірибе жасау, қиялдау және талқылау арқылы мектеп жасына дейінгі бала адамдармен қарым-қатынас орнатуға, эмпатияға және топта өз орнын табуға үйренеді, басқалардың қамқорлығын сезінеді және қамқорлық жасауға тырысады. Біздің ойымызша, мұндай қасиеттер болашақта адамзат қоғамының үйлесімді қызмет етуінің маңыздылығын анықтайды.

Қазіргі мектепке дейінгі тәрбиешінің мақсаты – шығармашыл, өнертапқыш, көпшіл жеке тұлғаны тәрбиелеу. Сондықтан балабақшада әр баланың жеке қабілетін жүзеге асыруға жағдай жасаймыз. Біз балаларға бір өлшемді көзқарас жоқ екенін түсінеміз, олардың барлығы әртүрлі. Балаларды сабырлы, мейірімді, көпшіл, ең бастысы, қазіргі қоғамдағы өмірге дайын болуы мұғалімнің әрбір балаға көзқарасын қаншалықты дұрыс екенін анықтай алатын, мектепке дейінгі мекемеде балалардың өмірін дұрыс ұйымдастыра алатынын нақтылай білетін тұлға болуына көмектесуіміз қажет.

Заманауи балалар жастайынан технологиялық ортаға сіңісіп кеткен. Туғаннан бастап олар цифрлық ортаға (цифрлық – цифрлық орта) ұшырайды, онда техникалық инновациялар өскелең ұрпақтың тіршілігі мен болмысының ажырамас бөлігіне айналады. Цифрлық уақыт технологиялар мен мүмкіндіктерге толы, ал бала цифрлық ортаның ең жарқын тұтынушылары мен пайдаланушыларының бірі болып табылады. Осы ережелерді ескере отырып, мұғалімнің цифрлық мүмкіндігі бар, онда дұрыс таңдалған ойын материалы мектеп жасына дейінгі баланың психикалық дамуы үшін қосымша мүмкіндіктер ашады. Интерактивті тақталар, кестелер мен планшеттер мектепке дейінгі мекемелердің пәндік-дамыту ортасының маңызды бөлігіне айналды.

Қазіргі заманғы құрылғылардың айналасында арнайы білім беру кеңістігі қалыптасуда. Ең бастысы, кейбір білімді жай ғана жеткізіп қоймай, балалардың танымдық қызығушылығын дамытып, мектепке дейінгі және бастауыш мектептегі білім берудің сабақтастығын қамтамасыз ету. Тәжірибе көрсеткендей, білімнің болуы өз бетінше балалардың мектепте одан әрі білім алуының сәттілігін анықтамайды. Бұл жәй ғана  әрекетке негізделген тәсілдің мәні. Іс-әрекетті тәрбиелік мағынада оқыту арқылы біз оқуды ынтамен толтырамыз, баланы өз бетінше мақсат қоюға және оған жету жолдарын, соның ішінде құралдарды табуға үйретеміз. Біз балаларға өзін-өзі бақылау және өзін-өзі бағалау дағдыларын дамытуға көмектесеміз.

Қазіргі мектепке дейінгі тәрбиенің маңызды міндеттерінің бірі – бала денсаулығына қамқорлық жасау. Қазіргі қоғам балалардың физикалық, психикалық және тұлғалық дамуына көбірек талаптар қояды, оның тамыры цифрлық ортаның өміршеңдігінің жеткіліксіздігі проблемасында жатыр. Сондықтан мектеп жасына дейінгі балалардың денсаулығын сақтауға және нығайтуға және психофизикалық әлеуетін дамытуға және қозғалыс белсенділігін белсендіруге бағытталған технологияларды енгізу қажеттілігі артып отыр. Енгізіліп жатқан технологиялар мектеп жасына дейінгі балаларда, олардың ата-аналарында, мұғалімдерде салауатты өмір салтына күшті мотивацияны қалыптастыруға көмектеседі.

Мүмкіндігі шектеулі балаларға білім беру мекемесінің өміріне толық қатысуға мүмкіндік беретін инклюзивті білім берудің маңыздылығын атап өткім келеді. Инклюзивті білім беру адамгершілік тәрбиенің де, цифрлық ортаның да ажырамас бөлігіне айналуда, өйткені технологияға енген балалар толеранттылық түсінігін жоя алады, ал өзара көмек дағдылары мен сезімдері мүлдем жоқ болуы мүмкін – дұрыс құрылған инклюзивті білім беру саясатының арқасында қоғам адами адамгершілік қарым-қатынас деңгейін сақтай алады.

Ата-аналардың оқу-тәрбие іс-әрекетіне тікелей араласуын да атап өтеміз: қазіргі ата-аналар талапшыл. Мектепке дейінгі тәрбиешінің міндеттеріне бүгінгі таңда қоғам мен ақпараттың дамуын бақылау және ата-ананың белсенді мүмкіндіктерін дер кезінде дұрыс бағытқа бағыттай білу жатады. Отбасымен жұмыс оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ең жауапты аспектісі болуы мүмкін. Ата-аналар тарапынан сыртқы факторларды шешуге әкелетін заманауи балабақша жағдайында (оның ішінде, мысалы, еңбек міндеттеріне байланысты тәрбиеге жеткілікті бос уақыттың болмауы) өзара қолдау мен түсіністік өте маңызды.

Туылғаннан мектеп табалдырығын аттағанға дейінгі кезең – баланың ең жылдам дене және психикалық дамуы, адамға өмір бойы қажетті психикалық және дене қасиеттерінің бастапқы қалыптасу жасы. Мектеп жасына дейінгі баланы тәрбиелеу – оның жеке басының іргетасын қалау деген сөз. Міне, осы негізде заман талабына жауап бере алатын мінез, іскерлік, дағдылар болашақта қалыптасады және жетілдіріледі.