Педагогикалық зерттеуде математикалық статистиканы қолдану

Өзбекәлі Жәнібеков атындағы
Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті
Мамандық: Физика педагогін даярлау
Магистратура 1 курс
Тажигали Ерлан Муханұлы

Педагогикалық зерттеуде математикалық статистиканы қолдану

Аңдатпа:
Бұл мақалада педагогикалық зерттеулерде математикалық статистика әдістерін қолданудың маңыздылығы қарастырылады. Автор педагогика саласындағы деректерді сандық тұрғыдан талдау арқылы білім беру сапасын арттыру жолдарын зерттейді. Математикалық статистика – зерттеу нәтижелерінің дәлдігін қамтамасыз ететін және білім беру процесінің ерекшеліктерін тереңірек түсінуге мүмкіндік беретін құрал ретінде сипатталады. Мақалада нақты мысалдар мен әдістер арқылы статистикалық тәсілдердің практикалық маңызы ашылып көрсетіледі. Зерттеудің нәтижелері педагогикалық тәжірибені жетілдіруге, оқыту әдістемелерін ғылыми негізде бағалауға жол ашады.

Кілтті сөздер: педагогикалық зерттеу, математикалық статистика, деректерді талдау, білім сапасы, ғылыми әдіс, сандық зерттеу, педагогика

Гипотеза:Егер педагогикалық зерттеулерде математикалық статистика әдістері жүйелі түрде қолданылса, онда білім беру үдерісінің тиімділігі туралы неғұрлым нақты және негізделген қорытындылар жасау мүмкін болады.

Зерттеу сұрағы:Математикалық статистиканың құралдары мен әдістері педагогикалық зерттеу нәтижелерінің сапасына және сенімділігіне қалай әсер етеді?

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесінің басты мақсаттарының бірі – оқыту процесінің тиімділігін ғылыми негізде жетілдіру. Бұл бағыттағы ізденістерде педагогикалық зерттеулердің сапасы, дәлдігі мен шынайылығы маңызды рөл атқарады. Әсіресе соңғы жылдары білім беру реформалары мен цифрлық технологиялардың дамуы педагогикалық процестерге жаңаша көзқарасты талап етуде. Менің ойымша, осындай жағдайда педагогикалық зерттеулерде тек теориялық пайымдаулармен шектелмей, нақты деректерге сүйену — заман талабы. Ал бұл талапты орындау үшін математикалық статистика әдістерін қолдану – ең сенімді жолдардың бірі.Математикалық статистика арқылы педагогикалық құбылыстарды сандық тұрғыда бағалау мүмкіндігі туындайды [1].. Мысалы, бір мектептегі екі түрлі оқыту әдісінің тиімділігін салыстырғанда, тек мұғалімнің пікіріне емес, оқушылардың үлгерімі, сабаққа қатысуы, тест нәтижелері сынды нақты мәліметтерге сүйенген дұрыс. Сандық мәліметтерді талдау арқылы біз нақты, дәлелді шешімдер қабылдай аламыз. Осы орайда, математикалық статистика зерттеу мәдениетін қалыптастырып, педагогикалық практика мен ғылым арасындағы байланысты нығайтады [2].

Негізгі бөлім

Бүгінгі таңда педагогикалық зерттеулердің нәтижелілігі зерттеушінің статистикалық ойлау қабілетіне, деректерді дұрыс өңдеу мен сараптауға деген икеміне тікелей байланысты. Мысалы, егер бір мұғалім сабақта қолданған жаңа әдістеменің тиімділігін дәлелдегісі келсе, тек бақылау және байқау жеткіліксіз. Бұл жерде корреляция, регрессия, дисперсиялық талдау сынды әдістердің көмегімен нақты айырмашылықтарды көрсетуге болады.Мен өзім педагогикалық зерттеу жүргізу барысында 40 оқушыға сауалнама беріп, олардың оқуға деген көзқарасын, мотивация деңгейін, бағаларын салыстырдым. Сандық өңдеу нәтижесінде мотивациясы жоғары оқушылардың үлгерімі де тұрақты болатыны анықталды. Бұл – педагогикадағы интуитивті түсініктерді нақты деректермен дәлелдеудің бір мысалы.Кей жағдайда зерттеу қорытындысын жалпылауға асықпай, алдымен мәліметтердің сенімділігін тексеру қажет. Мұнда стандартты ауытқу, сенімділік интервалы сияқты ұғымдар қолданылады. Бұл тәсіл зерттеушінің болжамының кездейсоқ емес, шынайы жағдайға негізделгенін дәлелдейді. Сондай-ақ, статистикалық өңдеудің визуалды құралдарын – диаграмма, график, кестелерді қолдану зерттеу нәтижелерін көрнекі, түсінікті етіп жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл әсіресе ғылыми конференциялар мен қорғау жұмыстары үшін өте маңызды [3].

Педагогикалық зерттеулерде математикалық статистика әдістерін қолдану кезеңдері

Гипотезаны дәлелдеу:

1-дәлел: Статистикалық әдістердің объективтілік пен дәлдікке әсері

Педагогикалық зерттеулерде мәліметтерді жинағаннан кейін олардың орташа мәнін, медианасын, мода, стандартты ауытқу сынды көрсеткіштерін есептеу – зерттеліп отырған құбылысты тереңірек түсінуге жол ашады. Мысалы, оқушылардың тест нәтижелерін талдауда жай ғана орташа баллды емес, сондай-ақ олардың арасындағы өзгергіштікті көрсететін стандартты ауытқуды есептеу – бағалаудың дәлдігін арттырады. Сонымен қатар, дисперсиялық талдау немесе корреляция коэффициенті арқылы екі айнымалы арасындағы байланысты өлшеуге болады (мысалы, мотивация мен үлгерім). Бұл әдістер зерттеудің субъективті пікірден арылып, нақты деректерге сүйенуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде жасалған қорытындылар педагогикалық практикада сенімді қолдануға лайық болады [4].

2—дәлел: Жалпылау мен болжам жасауға мүмкіндік береді

Статистикалық өңдеулердің тағы бір артықшылығы – олар алынған мәліметтер негізінде жалпылау жасауға және келесі зерттеулерге болжам ұсынуға мүмкіндік береді. Егер бірнеше оқу тобында бірдей әдістемені қолдану нәтижесінде оң өзгеріс байқалса, онда бұл әдістеменің тиімділігі туралы жалпылама қорытынды жасауға болады. Регрессиялық талдау немесе хи-квадрат тесті секілді әдістер арқылы бұл байланыстың кездейсоқ емес екені дәлелденеді. Мысалы, жаңа цифрлық платформа енгізілгеннен кейінгі үлгерім динамикасы бірнеше кезеңге бөлініп салыстырылады. Мұндай талдау педагогикалық шешімдер қабылдауда ғылыми негізділікті қамтамасыз етеді.

Осылайша, жоғарыда келтірілген екі дәлел гипотезаның дұрыстығын нақты негіздейді. Математикалық статистика әдістерін жүйелі қолдану педагогикалық зерттеу нәтижелерін сапалы, дәлелді әрі сенімді етіп қана қоймай, оларды практикалық білім беру процесіне сәтті енгізуге жағдай жасайды [5]

Қорытынды

Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар демекші, педагогикалық зерттеулерде математикалық статистиканы қолдану – сапалы, нақты және ғылыми негізделген тұжырымдар жасауға жол ашатын тиімді әдіс деп санаймын. Бұл әдістер арқылы педагог зерттеу жүргізуді жай формалдылық ретінде емес, шынайы білім сапасын жақсартуға бағытталған маңызды қадам ретінде қабылдай алады. Менің ойымша, кез келген қазіргі заманғы мұғалім мен зерттеуші статистикалық әдістерді меңгеруге мүдделі болуы керек. Бұл — білім берудің ғылыми мәдениетін қалыптастырудың негізгі шарты.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Алпысбаева, С.Ш. (2021). Педагогикалық зерттеулерде статистикалық әдістерді қолдану негіздері. – Алматы: Ұлағат.
2. Есмұханбетова, Б.Б. (2020). Білім беру үдерісіндегі сандық зерттеулердің әдіснамасы. – Нұр-Сұлтан: Фолиант.
3. Жанпейісова, М.М. (2019). Оқыту технологиялары және олардың педагогикалық тиімділігі. – Алматы: Арман-ПВ.
4. Төлеубекова, Р.К. (2018). Педагогикалық шеберлік және ғылыми зерттеу негіздері. – Қарағанды: Болашақ-Пресс.
5. Мұратқызы, Д. (2022). Білім беру жүйесінде аналитикалық ойлау мен статистиканың рөлі. // «Білім берудегі жаңа бағыттар» журналы, №3, 45–51-б.